ΟΙ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ
(ΤΑ ΠΑΓΑΝΑ)
Παγανά είναι τα γνωστά σε όλους μας καλικαντζαράκια που οι παραδόσεις και οι θρύλοι τα θέλουν να παίζουν σπουδαίο ρόλο και να επηρεάζουν σημαντικά τις συνήθειες και τα έθιμα αυτών των ημερών.
Ο λαός πίστευε ότι στα έγκατα της Γης τα καλικαντζαράκια κρατούν ένα τεράστιο πριόνι κι αγωνίζονται να κόψουν τον τεράστιο ξύλινο στύλο που κρατά στη θέση της τη Γη. Θέλουν να τον κόψουν για να δουν τη Γη να γκρεμίζεται και τους ανθρώπους να υποφέρουν. Ο στύλος όμως είναι πολύ χοντρός και γι' αυτό χρειάζεται μεγάλη και πολύχρονη προσπάθεια για να καταφέρουν τον κόψουν.
Σίγουρα κάποια μέρα θα τα κατάφερναν, αν δεν είχαν τη συνήθεια να
ανεβαίνουν πάνω στη Γη την παραμονή των Χριστουγέννων, για να πειράξουν
τους ανθρώπους. Η παραμονή τους στη Γη διαρκεί δώδεκα μέρες. Αφήνουν
λοιπόν μισοκομμένο το στύλο και συνεχίζουν την προσπάθειά τους, όταν
ξαναγυρίζουν στα Τάρταρα.
Την παραμονή των Χριστουγέννων ξεκινούν τα καλικαντζαράκια για το μεγάλο ταξίδι τους πάνω στη Γη. Είναι χιλιάδες και ξετρυπώνουν στην επιφάνειά της από τις μυριάδες τρύπες που βρίσκονται στο έδαφός της. Βγαίνουν μέσα από τα φαράγγια και τα πηγάδια, από τις σπηλιές και τις καταβόθρες, τις καταπαχτές και τα πιο μικρά από τις μυρμηγκοφωλιές και διάφορες άλλες μικροσκοπικές τρύπες της Γης!
Ο λαός φαντάζεται τους Καλικάντζαρους με ποικίλες
μορφές. Πιστεύει ότι είναι όντα δύσμορφα, τριχωτά, λιπόσαρκα και
κατάμαυρα. Κατ' άλλους «είναι σαν τους
ανθρώπους, όμως μαύροι και άσχημοι και πολύ ψηλοί μαυριδεροί, με κόκκινα
μάτια με τράγινα πόδια, με χέρια σαν της μαϊμούς , με τριχωτό όλο τους το
σώμα και φορούν σιδεροπάπουτσα», Πολλοί πιστεύουν επίσης ότι είναι
κουτσοί, στραβοί , μονοκόμματοι, και πολύ κουτοί.
Φοβούνται πολύ το φως και γι' αυτό τη μέρα κρύβονται. Βγαίνουν όμως από
τους κρυψώνες τους τη νύχτα και πειράζουν τους ανθρώπους. Μικρά και
ευκίνητα, καθώς είναι, μπαίνουν στα σπίτια απ' όπου βρουν.
Από τις καμινάδες, τις κλειδαρότρυπες, τις χαραμάδες των πορτών και των
παραθύρων.
Οι Καλικάντζαροι επιχειρούν κάθε νύχτα να μπουν στα
σπίτια από την καπνοδόχο και να μαγαρίσουν τα φαγητά και το νερό. Τους
αρέσει να πλατσουρίζουν μέσα στα δοχεία που έχουν οι νοικοκυρές το λάδι,
στα τηγάνια, στα τσουκάλια, στα πιάτα και στους λύχνους που παλαιότερα
χρησιμοποιούσαν για το φωτισμό στα χωριά. Λερώνουν τα φαγητά με τα
ακάθαρτα νύχια τους και αφήνουν τις βρωμιές τους όπου βρουν προκαλώντας
υστερία στις νοικοκυρές και κάνουν το σπίτι αγνώριστο.
Συνήθως το
εγχείρημά τους αποτυχαίνει, διότι η φωτιά καίει στο τζάκι συνεχώς και η
νοικοκυρά έχει θυμιάσει το σπίτι. Τότε, για να βγάλουν το άχτι τους,
κατουρούν από την καπνοδόχο, για να σβήσουν τη φωτιά και να μολύνουν ό,τι
ψήνεται σ' αυτή.
Η προσπάθεια των Καλικάντζαρων για να μπουν στο
σπίτι, κορυφώνεται μετά το σφάξιμο του γουρουνιού, οπότε διεκδικούν
μερίδιο από το χοιρινό, που τόσο τους αρέσει, λέγοντας:
Θεια λουκάνκο, θεια παστό,
θεια λιγάκι γρούνι
γιατί είν' η μάνα μ' γκαστρουμένη
Επειδή, λοιπόν, τα εμπόδια για να μπουν στο σπίτι
είναι πολλά (φωτιά, σταυρός, αγιασμός, εξορκισμοί, δυσώδεις οσμές,
άσεμνες φράσεις, θυμίαμα, κ.τ.λ.), επιχειρούν να βλάψουν τον άνθρωπο έξω
από το σπίτι. Αλίμονο στους ανθρώπους που θα συναντήσουν έξω και πριν το
λάλημα του πετεινού (οπότε γίνονται άφαντοι): τους πειράζουν, τους
καβαλικεύουν, τους πιάνουν στο χορό, τους περδικλώνουν κ.τ.λ.
Οι
καλικάντζαροι εξαφανίζονταν τα Φώτα με τον αγιασμό των νερών.Στις 5 του Γενάρη φεύγουν οι καλικάτζαροι. Ο παπάς με
τον αγιασμό τους πανικοβάλλει:
Φεύγετε να φύγουμε,
ήρθε ο ζουρλόπαπας,
με την αγιαστούρα του
και με την άγια βρεχτούρα!
Οι παραδόσεις για την προέλευση και τη γέννηση αυτών
των όντων ποικίλλουν: σύμφωνα με μία, οι Καλικάντζαροι είναι οι
βρυκολακιασμένες ψυχές των στρατιωτών του Ηρώδη.
Η «παγάνα» που που ξαπόστειλε ο Ηρώδης για να σκοτώσει όλα τα νήπια κάτω των δύο χρόνων, με την ελπίδα πως έτσι θα εξόντωνε και το νεογέννητο Χριστό. Η κατάρα αυτής της παιδοκτονίας τους καταδιώκει και πέρα από τον τάφο.
