Ένα από τα πιο όμορφα χωριά του Νομού Φθιώτιδας, χτισμένο στους πρόποδες της Οίτης και σε ύψος  35 μ (1*).  μέσα στο πράσινο, τις φυσικές ομορφιές και τα γάργαρα νερά του ποταμού Γοργοποτάμου. Το χωριό απέχει  8 χιλιόμετρα από την Λαμία και έχει 472 κατοίκους.

Το Δημοτικό Διαμέρισμα Γοργοποτάμου του ΔΗΜΟΥ ΛΑΜΙΑΣ αποτελείται από δυο οικισμούς. Ο Ανατολικός,  που είναι και ο παλαιότερος,  ήταν η Έδρα της Κοινότητας και ονομάζεται Αλεπόσπιτα και ο Δυτικός που βρίσκεται κάτω απ' την Ιστορική Γέφυρα και γύρω από το ποτάμι του Γοργοποτάμου. Ο Δυτικός συνοικισμός δημιουργήθηκε αργότερα στην γεωγραφική περιοχή της κοινότητας Αλεποσπίτων από κατοίκους κυρίως των γύρω ορεινών χωριών και η ονομασία του ήταν Γοργοπόταμος. Και οι δυο  οικισμοί αποτελούσαν μια ενιαία κοινότητα, την κοινότητα Αλεποσπίτων που αργότερα μετονομάσθηκε σε Κοινότητα Γοργοποτάμου. Η ονομασία « Γοργοπόταμος » οφείλεται στον ομώνυμο ποταμό που κυλάει δίπλα στο χωριό και καταλήγει στον Σπερχειό ποταμό.

Το έτος  1999   με βάση το Νόμο 2539/97 (Πρόγραμμα Καποδίστριας) ο Γοργοπόταμος  μαζί με άλλα δέκα Δημοτικά Διαμερίσματα (Βαρδάτες, Δαμάστα, Δέλφινο, Δυο Βουνά, Ελευθεροχώρι, Ηράκλεια, Κουμαρίτσι, Μοσχοχώρι, Νέο Κρικέλο & Οίτη στο οποίο ανήκε και το χωριό του Σκαμνού), ήταν Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Γοργοποτάμου με έδρα το Δ.Δ Μοσχοχωρίου. Από το  2011 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον Ν 3852 (ΦΕΚ 87/ τ.Α' /2010) - Πρόγραμμα Καλλικράτης -  ο Γοργοπόταμος αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα της Δημοτικής Ενότητας Γοργοποτάμου του Δήμου Λαμίας.

Οι κάτοικοι του επί το πλείστον ασχολούνται με την γεωργία, την κτηνοτροφία, τον τουρισμό και την παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων.

  Το χωριό  φημίζεται για τις πίτες , την παραδοσιακή μπομπότα από αλεύρι καλαμποκιού, τα κεράσια, τις ελιές  και για τις πολλές και καλές ταβέρνες του, που αποτελούν πόλο έλξης  για όλους τους κατοίκους της Φθιώτιδας.

  Ιστορική Αναδρομή από την Τουρκοκρατία έως Σήμερα

Τα Αλεπόσπιτα ή Αλπόσπιτα ή Αλπόσπητα μαζί με άλλα χωρία της επαρχίας Ζητουνίου κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν ένα από τα Τσιφλίκια του Τεφίκ Μπέη γιού του Χαλήλ Μπέη. Ο Τεφίκ Μπέης κατείχε τα χωριά : Κομποτάδες, Φρατζή, Αλεπόσπιτα, Βαρδάτες, Δέλφινο, Αμυαλός, Χαϊν - Γαδρίκι , Δαμάστα, Νεβρόπολη, Λιμογάρδι, Άγναντα, Ταράτσα, Μακρολείβαδο, τα 2/3 της Αγίας Μαρίνας, και το 1/3 της Αλαμάνας και τα 2/3 του Ιμήρμπεη (Ανθήλη)(1**) .  Στην απογραφή του 1686 φαίνεται ο πληθυσμός των Αλεποσπίτων ανέρχονταν στους 207 κατοίκους (10*).

Η απελευθέρωση της επαρχίας Ζητουνίου συντελέστηκε επίσημα στις 28 Μαρτίου 1833. Κατά την απελευθέρωση της τα περισσότερα τσιφλίκια πουλήθηκαν σε Έλληνες Τσιφλικάδες . Τα Αλεπόσπιτα ήταν Τσιφλίκι του Ι. Γραψίδη (1***)  μέχρι και την απαλλοτρίωση (11*). Σύμφωνα δε με μαρτυρία καταγεγραμμένη στο "Εντεύθεν του Σπερχειού Οθωμανικά Κτήματα" από τον Τεφίκ Μπέη πουλήθηκαν και αγοράστηκαν το 1838 από τους Σ.Σ.Σκούφο και Τσάλλη έναντι 22.857 γροσιών. Μεγάλοι ιδιοκτήτες του χωριού καθώς και ενοικιαστές σε άλλα τσιφλίκια, ήταν ο Γιάννης Γκρίζας,  ο Θεμιστοκλής Κόρακας (11*) και  ο Καρκαβέλης (12*).

Κατά τον σχηματισμό των Δήμων του Ελληνικού κράτους, τα Αλεπόσπιτα  αποτελούν χωριό του Δήμου  Δρυόπων σύμφωνα με το ΦΕΚ 80/28-10-1836. Η έδρα του Δήμου ήταν το Κομποτάκι (Κομποτάδες) και είχε χωριά : Κομποτάκι, Αλεπόσπιτα, Βαρδάται, Δυο Βουνά, Δέλφινον, Φραντζί (2*).

Ο Δήμος αυτός το 1840 (παρότι δεν έχει δημοσιευτεί στο ΦΕΚ) μετά από Βασιλικό διάταγμα της 7/11/1840 ή 9/12/1840 περί ενώσεως Δήμων ΤΕΩΝ, ΔΟΔΟΥΝΤΙΩΝ & ΔΡΥΟΠΩΝ διαλύεται και δημιουργείται ο Δήμος  Ηρακλεωτών.

Ο Δήμος Ηρακλειωτών περιλάμβανε  τα χωριά : Μοσχοχώρι - Αλπόσπιτα -Βαρδάτες - Γαρδικάκι - Δαμάστα - Μονή Δαμάστας - Δέλφινο - Δρακοσπηλιά - Δυο Βουνά - Ελευθεροχώρι - Μουσταφάμπεη - Κομποτάδες - Κούβελος (Τραχίς) - Κουμαρίτσι - Κωσταλέξη - Ματάκια Δυο Βουνών - Νεβρόπολη - Παύλιανη - Προκοβενίκος - Σκληθράκι - Φρατζή

Με το Β.Δ 16/11/1874 πλέον αποτελεί Χειμερινή Έδρα του Δήμου  Ηρακλεωτών. Σύμφωνα με το Β.Δ Τα Αλπόσπιτα είναι έδρα του Δήμου από 1 Οκτωβρίου έως 30 Απριλίου και από 1 Μαΐου έως 30 Σεπτεμβρίου έδρα είναι το Μοσχοχώρι.

Το 1911 με 1912 ο Δήμος Ηρακλειωτών Διαλύεται και στην συνέχεια αποτελεί έδρα του Ομώνυμου Δήμου Αλεποσπίτων ο οποίος περιλαμβάνει τα χωριά : Αλπόσπιτα ή Αλεπόσπιτα, Βαρδάτες Γοργοπόταμος, Καλύβια (Ν. Κρίκελο ) (1****).   Ο Δήμος αυτός συνεχίζεται έως το 1940. (Προπαρασκευή Νόμου ΔΝΖ' έτος 1912) (2*)

Απ' το 1940 και μετά δημιουργείται η κοινότητα Αλεποσπίτων στην οποία ανήκει και ο νεοδημιουργημένος συνοικισμός Γοργοποτάμου.

Ο Συνοικισμός του Γοργοποτάμου, βρίσκεται στην παραποτάμια περιοχή του ποταμού Γοργοποτάμου και κάτω απ' την Ιστορική Γέφυρα είναι μεταγενέστερος και δημιουργήθηκε στην γεωγραφική περιοχή των Αλεποσπίτων από κατοίκους κυρίως των γύρω ορεινών χωριών. Οι πρώτοι κάτοικοι του Γοργοποτάμου ήταν οι εργαζόμενοι του Εργοστασίου Ασετιλίνης που άρχισε να λειτουργεί το 1907 δίπλα στο ποτάμι και έμεναν μαζί με τις οικογένειες τους στα "Καμαράκια", σπιτάκια 12 τμ περίπου που είχε κατασκευάσει το εργοστάσιο Ασετιλίνης για τους Εργαζομένους του. Ακολούθησαν και  άλλες οικογένειες από τα Αλεπόσπιτα καθώς και από την γύρω περιοχή και έτσι σιγά σιγά δημιουργείται ο Συνοικισμός του Γοργοποτάμου.

Ιστορικά η πρώτη αναφορά στον συνοικισμό του Γοργοποταμου γίνεται το 1911 όταν δημιουργείται ο Δήμος Αλεποσπίτων. Η πρώτη επίσημη απογραφή που δείχνει ότι τα σπίτια γύρω από το ποτάμι αποτελούν πλέον οικισμό, είναι η απογραφή του 1928, στην οποία φαίνεται ότι ο οικισμός είχε 53 κατοίκους.

Με την κατασκευή της Τεχνικής λίμνης των κρεμαστών και από το 1960 έως το 1965, κάποιες από τις οικογένειες από την περιοχή Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας, που αποζημιώθηκαν και αναγκάστηκαν να φύγουν από την περιοχή, έρχονται και εγκαθίστανται στο χωριό. Αγοράζουν χωράφια και σπίτια, φέρνουν μαζί τους τα δικά τους ήθη και έθιμα και συμβάλουν σημαντικά στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη του χωριού.

Με το Π.Δ 379/28-6-1985 (ΦΕΚ Τ.Α 135/25-7-85) η κοινότητα Αλεποσπίτων μετονομάζεται σε κοινότητα Γοργοποτάμου και η ΄Εδρα παραμένει στα Αλεπόσπιτα.

Tο έτος 1999,  με το Νόμο 2539/97, η Κοινότητα Γοργοποτάμου ήταν ένα από τα έντεκα Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Γοργοποτάμου, μαζί με τις Βαρδάτες, την Δαμάστα, το Δέλφινο, τα Δυο Βουνά, το Ελευθεροχώρι, την Ηράκλεια,το Κουμαρίτσι, το Μοσχοχώρι, το Νέο Κρικέλο και την Οίτη στο οποίο άνηκε και το χωριό του Σκαμνού, με έδρα το μεγαλύτερο αυτών, το Δ.Δ Μοσχοχωρίου.

Από το  2011 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον Ν 3852 (ΦΕΚ 87/ τ.Α' /2010) - Πρόγραμμα Καλλικράτης -  ο Γοργοπόταμος αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα της Δημοτικής Ενότητας Γοργοποτάμου του Δήμου Λαμίας.

Απογραφή Πληθυσμού  (2**)

Σύμφωνα με τις επίσημες απογραφές η πληθυσμιακή εξέλιξη έχει ως έξεις:

ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΛΕΠΟΣΠΙΤΑ

ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

    Το 1686 είχε 207 κατοίκους

Το 1928 είχε 328 κατοίκους

Το 1940 είχε 331 κατοίκους

Το 1951 είχε 375 Κατοίκους

Το 1961 είχε 328 Κατοίκους

Το 1971 είχε 236 Κατοίκους

Το 1981 είχε 223 Κατοίκους

                  -

Το 1928 είχε 53 Κατοίκους

Το 1940 είχε 84 κατοίκους

Το 1951 είχε 110 Κατοίκους

Το 1961 είχε 122 κατοίκους

Το 1971 είχε 119 Κατοίκους

Το 1981 είχε 109 κατοίκους

                                                              2*** Στην Απογραφή του 1991  η Kοινότητα  Γοργοποτάμου είχε 429 κατοίκους.

                                                              2*** Στην Απογραφή του 2001 το Δ.Δ Γοργοποτάμου του Δήμου Γοργοποτάμου  είχε 472 κατοίκους.

                                                              2*** Στην Απογραφή του 2011 το Δ.Δ Γοργοποτάμου,  του Δήμου Λαμίας  είχε 450 κατοίκους.

                                                               15* Στην Απογραφή του 2021 το Δ.Δ Γοργοποτάμου,  του Δήμου Λαμίας  είχε 380 κατοίκους.

Η  ονομασία  "Αλεπόσπιτα"

Κάποια επίσημη εκδοχή για την προέλευση της  ονομασίας Αλεπόσπιτα ή Αλπόσπητα (11*) δεν υπάρχει.

Κατά μία  εκδοχή των κατοίκων του χωριού, η ποία μεταφέρεται μέσα μέσω της παράδοσης από γενιά σε γενιά,  τα Αλπόσπιτα  αποτελούν παραφθορά της λέξης "Αλπινόσπιτα ".  Οι κάτοικοι μιλούν για μικρά σπίτια που απέμειναν ή που δημιουργήθηκαν, όταν η αρχαία πόλη ΑΛΠΙΝΗ, καταστράφηκε ολοσχερώς ύστερα από έναν μεγάλο σεισμό.  Αναζητώντας την ιστορία της περιοχής  διαπιστώσαμε ότι κοντά στο χωρίο, δίπλα από τι Θερμοπύλες, υπήρχε μία αρχαία ακμάζουσα πόλη, οι "Αλπινοί" ή "Αλπήνος", η οποία ήταν παράλια  πόλη των Επικνημιδίων Λοκρών, σημαντικό λιμάνι της περιοχής και βρίσκονταν κοντά στο στενό των Θερμοπυλών, μεταξύ του όρους Καλλιδρόμου και θαλάσσης. Στους Αλπηνούς κατέληγε η γνωστή ατραπός (μονοπάτι) "Ανόπαια" (εκτός όψεως αόρατη) η οποία ξεκινούσε απ ο τον Ασωπό ποταμό, μέσω της οποίας  ο Εφιάλτης οδήγησε τους Πέρσες εναντίον του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες το 480 Π.Χ. (14*. Το 427 π.Χ ένας μεγάλος σεισμός κατέστρεψε ολοσχερώς τους "Αλπινούς", το λιμάνι και όλες τις υποδομές τους. (14*)  Η εκδοχή των κατοίκων του χωριού ίσως τελικά επιβεβαιώνεται, εφόσον οι κάτοικοι της πόλης αυτής επέλεξαν να μετοικίσουν στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό μας, η οποία ήταν κοντά στην γενέτειρά τους, στους πρόποδες της Οίτης, σε μια από τα πλέον ασφαλή μέρη της περιοχής, μακριά από τις οδούς των πολεμικών συγκρούσεων και προστατευμένη από τα καιρικά φαινόμενα (πλημύρες, υπερχειλίσεις ποταμών κλπ).  

Σύμφωνα με μια άλλη παρόμοια εκδοχή, το όνομα προέρχεται από τα σπίτια που δημιουργήθηκαν όταν κάτοικοι της αρχαία πόλης ΑΛΟΠΗΣ, μετακινήθηκαν εκεί, όταν αυτή κατεστράφη ολοσχερώς από μεγάλο σεισμό. Αρχαίες πόλεις με το όνομα "Αλόπη" ήταν πολλές στην Ελλάδα. Στην Φθιώτιδα υπήρχαν δύο αρχαίες πόλεις με το όνομα αυτό, η μια ήταν στην Λοκρίδα και η μία στην αρχαία Θεσσαλία, οι οποίες όμως βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση από την περιοχή που βρίσκονται σήμερα τα Αλεποσπίτα.

α. Η αρχαία πόλη της Λοκρίδας Αλόπη ήταν χτισμένη στη περιοχή της σημερινής Αρκίτσας, συγκεκριμένα στην θέση Μελιδόνι στο 157ο χιλιόμετρο Εθνικής οδού Αθηνών – Λαμίας, ανάμεσα στις Λιβανάτες και τον Άγιο Κωνσταντίνο. Η Αλόπη υπήρξε μία από τις πόλεις της Ανατολικής Λοκρίδας που υπέστη σοβαρές καταστροφές από το σεισμό του 426 ή 427 π.Χ..

β. Η Ομηρική πόλη της αρχαίας Θεσσαλίας Αλόπη (Ιλ. Β' 682,683) ήταν χτισμένη στη περιοχή των σημερινών Ραχών.  Όμως ο Στράβων μετά από 1000 χρόνια περίπου (66 π.Χ. -24 μ.Χ.) στα Γεωγραφικά (Θ, 432,8) αναφερόμενος στο στίχο του Ομήρου (Ιλ. Β 682) τον διαμορφώνει διαφορετικά, δημιουργώντας κάποια σύγχυση για πολλά χρόνια.

Τέλος, η προέλευση του ονόματος του τοπικού σιδηροδρομικού σταθμού της "ΑΡΠΙΝΗΣ", πιθανώς να έχει κάποια σχέση με την ονομασία των Αλεποσπίτων,  καθώς οι περισσότεροι σιδηροδρομικοί σταθμοί της Ελλάδος, έλαβαν τα ονόματά τους από τις αρχαίες πόλεις, τα τοπωνύμια και την ιστορία της περιοχής που βρίσκονται.

Ποταμός Γοργοπόταμος

(Παλαιά ονομασία "Δύρας" ) 13*

Κατά την μυθολογία ανέβλυζε για να δώσει βοήθεια στον Ηρακλή που καιγόταν, « ...άλλος ποταμός τω όνομα κέεται Δύρας, τον βοηθέοντα τω Ηρακλεί καιομένω λόγος εστί αναφανήναι» (3***). Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι σε απόσταση 20 περίπου Σταδίων ( 3,5 χιλιόμετρα )  έρεεν άλλος ποταμός ονομαζόμενος ΔΥΡΑΣ ο οποίος εχύνετο απ' ευθείας εις την Μήλιδος Θάλασσαν ( Μαλιακός Κόλπος ). (3****)

Στην θέση αυτή της Οίτης ο Ηρακλής αποφάσισε να τελειώσει την ζωή του, μη υποφέροντας το μαρτύριο στο οποίο τον υπέβαλε η σκληρή Δηιάνειρα, φορώντας του τον ποτισμένο με το αίμα του Κενταύρου Νέσσου, χιτώνα. Ο δηλητηριασμένος χιτώνας του ξέσκισε και του κατάκαιγε τις σάρκες. Μάζεψε λοιπόν ξύλα και παρακάλεσε τον αγαπημένο τους φίλο Φιλοκτήτη να ανάψει την φωτιά. Ο Φιλοκτήτης άναψε την φωτιά και ο ημίθεος αφού δώρισε στον φίλο του το τόξο με τα δηλητηριώδη βέλη του, τυλίχτηκε στις φλόγες.

Κατά την πρώτη εκδοχή του Μύθου, ο Δίας μη αντέχοντας να βλέπει τον γιο του να υποφέρει τον τύλιξε στα σύννεφα και τον ανέβασε στον Όλυμπο, όπου ο Ηρακλής παντρεύτηκε την όμορφη Ήβη την θεά της Νιότης.

Κατά μια άλλη εκδοχή ο Δίας έριξε τον κεραυνό του και στο σημείο που έπεσε, ανέβλυσε ο Γοργοπόταμος (Δύρας) που Δρόσισε τον καιγόμενο Ήρωα.

Ο Γοργοπόταμος  πηγάζει από το Όρος Οίτη από δύο βραχίονες και εκβάλει στον Ποταμό Σπερχειό.  Ο πρώτος βραχίονας πηγάζει από τα Πυρά του Ηρακλέως, σε υψόμετρο 2180 μ. περίπου. Ο Δεύτερος χαμηλότερα από το Βαλόρεμα ( θέση μεταξύ Γρεβενού και Καταβόθρας ). Συναντώνται στην θέση Καταβόθρα και χάνονται μέσα στους βράχους, για να εμφανιστούν ξανά στην μεγάλη και ανεξερεύνητη χαράδρα της Οίτης (Σκασμένη) (4*).

Η κύτη του είναι βραχώδης, το νερό άφθονο και δροσερό. Κατά την κάθοδό του προς τον Σπερχειό, διέρχεται και από άλλες μικρότερες χαράδρες και σε δυο σημεία του σχηματίζονται υπόγεια τούνελ, όπου εξαφανίζεται, για να εμφανιστεί λίγο πιο κάτω.

Στην θέση «Καγκελογέφυρο» σχηματίζει πανέμορφους καταρράκτες τους οποίους επισκέπτονται καθημερινά πολλοί περιηγητές για να απολαύσουν την φυσική τους ομορφιά, καθώς και την δροσιά κατά τους θερινούς μήνες.

Στην περιοχή "Λίθνος" υπάρχουν πολλές πηγές απ' όπου αρδεύεται το χωριό, ενώ ιδιαίτερης ομορφιάς είναι το πλατανόδασος εκεί. Είναι γνωστό δε ότι η περιοχή του Φαραγγιού του Γοργοποτάμου αποτελεί καταφύγιο του αγριοκάτσικου της Οίτης.

Από τον Γοργοποτάμου υδρεύεται η πόλη της Λαμίας. Οι πηγές του είναι ένας υδροβιότοπος, μια περιοχή ανεκτίμητης αξίας. Η περιοχή είναι χαρακτηρισμένης ως σημαντικού κάλους με τι πηγές και τις λίμνες, τους καταρράκτες, την χλωρίδα και την πανίδα. Οι πηγές του Γοργοποταμου εντάσσονται στο πρόγραμμα Natura 2000 όπως και όλη η κοιλάδα του Σπερχειού.

Με την δύναμη του νερού λειτουργούσε στο παρελθόν και εργοστάσιο Ασετιλίνης.

Εργοστάσιο Παραγωγής Ασετιλίνης (5*)

Ανέκδοτη Φωτογραφία Εργοστάσιου Ασετιλίνης στον Γοργοπόταμο.

Από το προσωπικό αρχείο του Κώστα Δ. Ζαγγογιάννη. Έτος 1920. (5**)

Μετά την δημιουργία του Νέου Ελληνικού κράτους, ο Καποδίστριας  και στην συνέχεια ο Όθωνας, κάλεσαν ξένους επενδυτές στην Ελλάδα για εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας της Ελλάδας. Στον Γοργοπόταμο (Δύρα) έρχονται Ιταλοί και Έλληνες επιχειρηματίες και δημιουργούν  " Εργαστήριο Χημικών προϊόντων" όπως αναγράφεται στα βιβλία της εποχής, για την παρασκευή  Ανθρακασβεστίου - Ασετιλίνη με τη επωνυμία "Γοργός" Α. Ε.

Δημιούργησαν φράγματα στην περιοχή του Καγκελογέφυρου εκμεταλλευόμενοι την κλήση του εδάφους και την υποδομή που τους δημιουργούσαν οι φυσικοί καταρράκτες και μετέφεραν το νερό με μεγάλα αρδευτικά κανάλια και μεταλλικούς σωλήνες στο εργοστάσιο παρασκευής Ηλεκτρισμού που βρίσκονταν κάτω από την γέφυρα. Στην συνέχεια μετέφεραν το ηλεκτρικό ρεύμα στο εργοστάσιο παρασκευής Ασετιλίνης που βρίσκονταν πιο χαμηλά.

Το εργοστάσιο φαίνεται ότι άρχισε να κατασκευάζεται το 1901 και άρχισε να  λειτουργεί γύρω στα 1907, είχε περίπου στα 120 άτομα προσωπικό και παρήγαγε μεγάλες ποσότητες ασετιλίνης που μέσω του Σιδηροδρομικού Σταθμού που είχε δημιουργηθεί στον Γοργοπόταμο γι' αυτό τον σκοπό, μεταφέρονταν στα μεγάλα αστικά κέντρα (Η ασετιλίνη και το καθαρό πετρέλαιο ήταν εκείνη την εποχή τα κύρια φωτιστικά μέσα). Το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί το 1940. Με την αποχώρηση των Γερμανών ξαναλειτούργησε το 1944 για να σταματήσει η λειτουργία του οριστικά το 1945 περίπου. Για την λειτουργία του εργοστασίου εργάτες από την γύρω περιοχή έμεναν σε ειδικά διαμορφωμένα σπιτάκια 10τμ (καμαράκια) που είχε κατασκευάσει το εργοστάσιο. Ερείπια του φράγματος στο καγκελογέφυρο, μέρος του δικτύου μεταφοράς νερού και ερείπια του βοηθητικού εργοστασίου Παραγωγής ενέργειας σώζονται ακόμη μέχρι σήμερα. Το εργοστάσιο παραγωγής ασετιλίνης κατεδαφίστηκε την δεκαετία του 80 και στην θέση του υπάρχει πλέον πλατειά. Τα "καμαράκια" έπαψαν να κατοικούνται γύρω στο 1970 και κατεδαφίστηκαν τελικά περίπου το 1975. Δείτε περισσότερα >>

Το Χάνι του Παλαντά

Κάτω από την  ιστορική γέφυρα του Γοργοποτάμου, στην κοίτη του ποταμού βρίσκονταν το χάνι του Παλαντά. Το χάνι ήταν λίγα μόλις μέτρα από την μοναδική πέτρινη γέφυρα στο ποτάμι του Γοργοποτάμου που ένωνε την Λάμία με τα χωριά, Αλεπόσπιτα, Δυο Βουνά, Παύλιανη, Δέλφινο Κουμαρίτσι, Μαυρολιθάρι κλπ.

Το χάνι διέθετε ταβέρνα και εκεί ξαπόσταιναν οι ταξιδιώτες που διάβαιναν στα γύρω χωριά, έτρωγαν οι Κρικελιώτες εργάτες του εργοστασίου ασετιλίνης, οι εργάτες και τεχνίτες της σιδηροδρομικής γραμμής και κάθε περαστικός από την περιοχή. Έφτανε δε να καταναλώνει μέχρι και 40 Οκάδες ψωμί ημερησίως, το οποίο τους έστελναν με το τρένο από την Λάμία.

Το χάνι φαίνεται όμως ότι λειτουργούσε από τις αρχές του αιώνα, πριν έρθει ο  Παλαντάς στο χωριό από κάποιον Δρόσο. Ήταν το μόνο οίκημα στο χωρίο και στην ευρύτερη περιοχή όπου διέθετε «Ηλεκτρικό» απ’ το εργοστάσιο Ασετιλίνης (ήταν το αντάλλαγμα στην οικογένεια για να επιτρέψει να περάσει το ηλεκτρικό δίκτυο του εργοστασίου από το οικόπεδο της). Πολλοί κάτοικοι της Λαμίας έρχονταν με το τρένο για να απολαύσουν τις γεύσεις του, τα δε  «υψηλά ιστάμενα πρόσωπα» της Φθιώτιδας έρχονταν στο χάνι με το ταξί του Κλάρα απ την Λαμία.

Η ταβέρνα σταμάτησε να λειτουργεί αμέσως μετά την κήρυξη του Πολέμου από τους Ιταλούς. Το χάνι για τα ζώα συνέχισε να λειτουργεί και κατά την διάρκεια της κατοχής. Απ’ το χάνι πέρασαν αρκετοί σημαντικοί άντρες της εποχής όπως ο Άρης του Ε.Α.Μ , ο Ζέρβας και ο Τσαμαδιάς  του Ε.Δ.Ε.Σ.

Το σπίτι, όπως και άλλα σπίτια του χωριού κάηκε ολοσχερώς από τους Αντάρτες το 1947, κατά την διάρκεια του εμφυλίου, την ίδια ημέρα που σκότωσαν και την μάνα της κ. Πόπης, Ελένη Παλαντά. Στην συνέχεια ανακατασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε μόνο ως Οικία. Δείτε περισσότερα >>

Ο Ελληνοπυγόστεος (Pungitius hellinicus) (6*)

    Στα βόρια του χωριού μας, στις τάφρους απορροής των υδάτων (Σούδες) που καταλήγουν στον Σπερχειό ποταμό, καθώς και στον μεγάλο αριθμό φυσικών πηγαδιών (Ματάκια), που βρίσκονται στην θέση «Αετοφωλιές» του κάμπου του Γοργοποτάμου, ζει ένα σπάνιο είδος ψαριού ο Ελληνοπυγόστεος.

Είναι ένα ιθαγενές ενδημικό ψάρι του γλυκού νερού της Ελλάδας που συναντάται  μόνο στην κοιλάδα του Σπερχειού.  Δεν ξεπερνά τα 5 εκατοστά και ζει λιγότερο από 18 μήνες. Το σώμα του είναι λείο και οι χρωματισμοί του συνήθως σχηματίζουν στα πλάγια ανωμαλίες εναλλασσόμενες καστανόχρωμες ή κιτρινωπές ζώνες. Απουσιάζουν τελείως τα κοιλιακά πτερύγια και μπροστά από το ραχιαίο πτερύγιο υπάρχουν 9 συνήθως ελεύθερες ακτίνες, οι οποίες δεν είναι πάντοτε ορατές εξωτερικά.

        Ο Ελληνοπυγόστεος αναφέρεται στον κατάλογο των απειλούμενων ζώων της Διεθνούς Ένωσης προστασίας της Φύσης και των Φυσικών πόρων (IUCN) και προστατεύεται με το Π.Δ. 67/81.    Δείτε περισσότερα >>

Ιερά Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (7*)

     Πάνω από το χωριό και μέσα στην σκιά, πανύψηλων αιωνόβιων δένδρων, βρίσκεται η  Ι. Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που είναι χτισμένη πάνω από τα ερείπια βυζαντινού  Ναού του 11ου αιώνα. Επί Τουρκοκρατίας ο Ηγούμενος έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάχθηκαν όλοι μαζί, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Από το Βυζαντινό Μοναστήρι έχουν διασωθεί ωραιότατα αρχιτεκτονικά μέλη του Βυζαντινού Ναού, τα οποία φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Υπάτης (7*).  Δείτε περισσότερα  >>

Ο Αξ/κός του Ε. Στρατού

Δυοβουνιώτης Κωνσταντίνος(8*)

( 1810 - 1897 )

      Πάνω απ' το χωριό και σημείο που ν' αντικρίζει  τον κάμπο, όπως επιθυμούσε, θάφτηκε ο Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού  Δυοβουνιώτης Κωνσταντίνος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ξήκης Κωνσταντίνος και το επώνυμο Δυοβουνιώτης προέρχεται από τον τόπο καταγωγής του ( Δυο Βουνά Οίτης ) .

Ο Κων/νος Δυοβουνιώτης, απόγονος του Οπλαρχηγού της Επανάστασης του 1821 Δυοβουνιώτη Ιωάννη, συνέχισε την παράδοση της Οικογένειας του στον Αγώνα κατά των Τούρκων και πέθανε το 1897.

Φαίνεται ότι κατείχε μεγάλη περιουσία στα Αλεπόσπιτα και είναι αυτός που το 1857 κατασκεύασε, πάνω απ' το χωριό, έναν από τους μεγαλύτερους νερόμυλους της περιοχής. (9*)

Ο τάφος του σώζεται μέχρι και σήμερα στον λόφο «Λουλουβούνια» - θέση «Αγριλιά»  πάνω απ' το χωριό.

Η Μάχη στο Δέμα

Στις αρχές Απριλίου του 1821 οι οπλαρχηγοί, Αθανάσιος Διάκος, Ιωάννης Δυοβουνιώτης, Πανουργίας και ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, συναντήθηκαν στο χωριό Κομποτάδες. Εκεί αποφάσισαν να μην αφήσουν τις τουρκικές δυνάμεις του Κιοσσέ Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη, οι οποίες είχαν κατακλύσει τη περιοχή, να περάσουν από τις διαβάσεις της Οίτης. Αποφάσισαν να αποκλείσουν  τους δυο δρόμους που οδηγούσαν προς την Λοκρίδα και την Φωκίδα.

 Τον Δυοβουνιώτη, ο οποίος είχε στην αρχή κάποιες αντιρρήσεις, έπεισε ο Διάκος να φυλάξει τη γέφυρα του Γοργοποτάμου Ο Αθανάσιος Διάκος λοιπόν έπιασε τη Αλαμάνα και ο Δυοβουνιώτης την Γέφυρα του Γοργοποτάμου (Το παλαιό πέτρινο γεφύρι του "Παλαντά").

Ο Δυοβουνιώτης με 400 άντρες κατέλαβε την γέφυρα του Γοργοποτάμου. Όταν όμως οι  άνδρες του βρέθηκαν μπροστά στις μεγάλες δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη υποχώρησαν στη θέση Δέμα. Αυτή βρίσκεται στις ανατολικές προσβάσεις της Οίτης και είναι ένα στενό πέρασμα, πάνω απ’ το  Δ. Δ.  Δυο Βουνών του Δήμου Γοργοποτάμου. Εκεί ο Δυοβουνιώτης με τους άνδρες του, εκμεταλλευόμενος το δύσβατο του εδάφους,   πολέμησαν ηρωικά, εμπόδισαν τη προέλαση των Τούρκων και τους προκάλεσαν μεγάλες απώλειες. Δείτε περισσότερα >>

Η Γέφυρα του Γοργοποτάμου & Εθνική Αντίσταση

     Πάνω απ' το χωριό βρίσκεται η ιστορική γέφυρα του Γοργοποτάμου, που ενώνει τις δύο πλαγιές της Οίτης. Πάνω της περνά η σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών - Θεσσαλονίκης.

     Σ' αυτή την γέφυρα γράφτηκε μια από τις ενδοξότερες σελίδες της νεότερης ιστορίας. Την νύχτα της 25 Νοεμβρίου του 1942, οι ενωμένες αντιστασιακές οργανώσεις του Ε.Α.Μ και του Ε.Δ.Ε.Σ μαζί με Αγγλους Σαμποτέρ, ύστερα από απόφαση του συμμαχικού  στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, ανατίναξαν την γέφυρα προκαλώντας μεγάλη καθυστέρηση στην διέλευση των Γερμανών που πίεζαν τους συμμάχους στην Αφρική.

     Η Ελληνική κυβέρνηση το 1982 καθιέρωσε ως επίσημο εορτασμό της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης το Γοργοπόταμο και ημερομηνία εορτασμού , αυτήν της ανατίναξης της Γέφυρας. Δείτε περισσότερα >>

      Ο επισκέπτης στον Γοργοπόταμο μπορεί να θαυμάσει και να απολαύσει κάνοντας μια βόλτα στην παραποτάμια ζώνη, την δροσιά και τα πεντακάθαρα νερά του ποταμού, να ψαρέψει Πέστροφες και  Σολομούς, να επισκεφτεί το υπέροχο πλατανόδασος στο «Λίθνο», τους  καταρράχτες στο  «Καγκελογέφυρο», την Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, τον παραδοσιακό Νερόμυλο - Υδροτριβή, να αγοράσει κεράσια, ελιές και  παραδοσιακά   προϊόντα, να γευτεί από τις 8 ταβέρνες και τα 2 παραδοσιακά καφενεία τα νοστιμότατα εδέσματα και να καταλύσει στο υπέροχο Ξενοδοχείο.   

Γράφει ο Κων/νος Δ. Ζαγγογιάννης

Τελευταία ανανέωση 2-3-2019

 Βιβλιογραφία - Παραπομπές

1* Το υψόμετρο στα Αλεπόσπιτα ανέρχεται στα 35μ και στον Συνοικισμό Γοργοποτάμου στα 60μ.

1** "Φθιωτικά Χρονικά " , Τόμος 19, του Δημήτριου θ. Νάτσιου ,ΛΑΜΙΑ 1998, Εκδόσεις Αφοί Παπαθανασίου Λαμία.

1*** "ΕΠΑΡΧΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ" του Κων/νου Χρ. Φλώρου (Περαστικού), ΛΑΜΙΑ 1988

1**** Ο Νικολαος Κ. Ζαγγογίαννης, Δάσκαλος, μας πληροφορεί ότι το σημερινό Νέο Κρίκελο υπήρχαν τότε πάρα πολλές καλύβες τσοπάνιδων  και αποκαλούσαν την περιοχή αυτή  με το Όνομα Καλύβια ή Κονάκια.

2* & 2**  "ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ  - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ - ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1821-1971"  Ά ΤΟΜΟΣ  του  Μηχαήλ Χουλίαρας,  ΕΚΔΟΣΗ : Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Έτος 1973.

2* &2** Βιβλίο " Φθιώτις" του Ιωάννου Βουτσελά 'Έκδοσης 1907 (Επανέκδοσης 1973) , βιβλίο του αρχείου μας.

2*** Ιστοσελίδα Ελληνικής Στατιστικής Αρχής www.statistics.gr

3* Αναφορά από το  Βιβλίο "ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΣΑ" του Τριαντλαφυλου Δ. Παναγιώτου, ¨Εκδοση : Δήμος Λαμίας Έτος 1971.

3**  Απο το βιβλίο "Μράλος , το Σιδηροδρομικό Πέρασμα" του Νίκου Τσίτσα - ΕΚΔΟΣΕΙΣ IRON 2008.

3**  Παλιές μαρτυρίες κατοίκων.

3 ***  ΗΡΟΔΟΤΟΥ, Ζ', 198

3****  Βιβλίο "ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΣΑ" του Τριαντλαφυλου Δ. Παναγιώτου, ¨Εκδοση : Δήμος Λαμίας Έτος 1971 σελ. 190, 191

4* ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ) Μαρία Πολυμεροπούλου - Σταματία Πολυκανδριώτη - Ειρήνη Οικονόμο,  Έκδοση : ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ  ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ  1998.

5* Μαρτυρίες : Σωτληρης Μακρης του Βασιλείου,  Μπρεκης Νικολαος του Κων/νου, Γκούβας Δημήτριος του Γεωργίου,  Χουλιάρας Χρήστος του Δημητρίου & άλλοι Χωριανοί.

5** ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ  ΖΗΣΗΣ. Γεννήθηκε στην Λαμία το 1928 και εργάζονταν στο ΣΕΚ ως Σταθμάρχης & Αρχιεπιθεωρητής από το 1956 έως το 1988. Μας διέθεσε από το προσωπικό του αρχείο, την  μοναδική  φωτογραφία  του  εργοστασίου  που  σώζεται  έως   σήμερα .

6* Περιοδικό « Η φύση » τεύχος Μαρτίου 2002 της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης, Έκδοση : Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ( Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων )

7* Βιβλίο "ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΣΑ" του Τριαντλαφυλου Δ. Παναγιώτου, ¨Εκδοση : Δήμος Λαμίας Έτος 1971 , σελ. 192.

8* Προσωπική Συνέντευξη  του Βιογράφου του οπλαρχηγού Δυοβουνιώτη Ιωάννη :Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών ΣΠΥΡΟ ΜΠΡΕΚΗ

9* Από το βιβλίο των Μαρία Πολυμεροπούλου - Σταματία Πολυκανδριώτη - Ειρήνη Οικονόμου ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ)  ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ  ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ ΛΑΜΙΑ 1998

10* Πίνακας απογραφών χωριών του Δήμου Ηρακλειωτών από το Βιβλίο " Φθιώτις" του Ιωάννου Βορτσελά 'Έκδοσης 1907 (Επανέκδοσης 1973) , βιβλίο του αρχείου μας.

11* Βιβλίο Χρ. Καραγεωργίου Η Ιστορ'ια των τσιφλικι'ων της Φθιώτιδος. ΕΚΔΟΣΗ 1965, Σελ.39,40,41

12* Μαρτυρίες των κάτοικων της περιοχής που μεταφέρνονται από γενιά σε γενιά μέσω της προφορικής παράδοσης. 

13* ΣΤΡΑΒΩΝΑΣ ΒΙΒΛΙΟ Θ΄ ΦΘΙΩΤΙΔΑ (ΛΟΚΡΙΣ) - ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΕΛ 206.

14* Βιβλίο "ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΣΑ" του Τριαντλαφυλου Δ. Παναγιώτου, ¨Εκδοση : Δήμος Λαμίας Έτος 1971 σελ. 311,312

15* ΦEK Β' 2802/2023 (ΓΚ 2021: 27010203)

    Αρχική Σελίδα >>