ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΣΕΤΙΛΙΝΗΣ

Έρευνα -Κείμενα - Συνεντεύξεις: Κώστας Δημ. Ζαγγογιάννης

Μετά την δημιουργία του Νέου Ελληνικού κράτους, ο Καποδίστριας  και στην συνέχεια ο Όθωνας, κάλεσαν ξένους επενδυτές στην Ελλάδα για εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας της Ελλάδας. Στον Γοργοπόταμο (Δύρα) έρχονται Έλληνες επιχειρηματίες και δημιουργούν  " Εργαστήριο Χημικών προϊόντων" όπως αναγράφεται στα βιβλία της εποχής (1*), για την παρασκευή  Ανθρακασβεστίου - Ασετιλίνη με τη επωνυμία "Γοργός" Α. Ε.

Δημιούργησαν φράγματα στην περιοχή του Καγκελογέφυρου εκμεταλλευόμενοι την κλήση του εδάφους και την υποδομή που τους δημιουργούσαν οι φυσικοί καταρράκτες και μετέφεραν το νερό με μεγάλα αρδευτικά κανάλια και μεταλλικούς σωλήνες στο εργοστάσιο παρασκευής Ηλεκτρισμού (Μηχανουργείο ή Κεντρικό) που βρίσκονταν κάτω από την γέφυρα. Στην συνέχεια με μεταλλικές κολόνες και χάλκινα καλώδια , μετέφεραν το ηλεκτρικό ρεύμα στο εργοστάσιο παρασκευής Ασετιλίνης που βρίσκονταν πιο χαμηλά.

Το εργοστάσιο φαίνεται ότι άρχισε άρχισε να κατασκευάζεται γύρω στα 1901 και να λειτουργεί γύρω στα 1907. Είχε περίπου στα 120 άτομα προσωπικό, δούλευε όλο το 24ωρο και παρήγαγε μεγάλε ποσότητες  ασετιλίνης που μέσω του Σιδηροδρομικού Σταθμού που είχε δημιουργηθεί στον Γοργοπόταμο  γι' αυτό τον σκοπό, μεταφέρονταν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η ασετιλίνη και το καθαρό πετρέλαιο ήταν εκείνη την εποχή τα κύρια φωτιστικά μέσα ιδίως στα χωριά αφού σε αρκετές πόλεις υπήρχε ο Ηλεκτρισμός. Χρησιμοποιούνταν επίσης στην Χημική Βιομηχανία για την παρασκευή  χλωροφόρμιου, Βενζόλιου, Ακετόνης και Αμμωνίας.  Οι φτηνές πρώτες ύλες και η εκμετάλλευση της υδραυλικής ενέργειας για την παραγωγή φτηνού ηλεκτρισμού και  η θέση του Γοργοποτάμου στον νέο τότε Σιδηροδρομικό Άξονα, οδήγησαν στην  δημιουργία εργοστασίου Ασετιλίνης στον Γοργοπόταμο (Η νέα σιδηροδρομική Αθηνών - Θεσσαλονίκης άρχισε επίσημα την λειτουργία της το 1908).

Η ποσότητες παραγωγή ασετιλίνης εξαρτιόνταν από της παροχής ρεύματος. Τον χειμώνα παρήγαγε μεγαλύτερες ποσότητες Ασετιλίνης (80 Βαρέλια το 24ωρο) διότι αυξάνονταν η παροχή του νερού και κατά συνέπεια η παραγωγή Ηλεκτρικού ρεύματος ενώ το Καλοκαίρι 60 Βαρέλια το 24ωρο (2).

Για τον έλεγχο των ποσοτήτων που πουλούσε το εργοστάσιο και  την καταβολή του φόρου στο κράτος υπήρχε μόνιμος υπάλληλος της Ευφορίας, Εύφορος όπως τον έλεγαν οι χωριανοί .

Μία φορά τον χρόνο το εργοστάσιο σταματούσε για συντήρηση. Συντηρούσαν τα μηχανήματα, τα καμίνια και καθάριζαν δίκτυο παροχής νερού από την άμμο, τα φύλλα κα τα ξύλα. Το δίκτυο νερού ελέγχονταν καθημερινά από υπάλληλο του Εργοστασίου. Όταν δε ο Γοργοπόταμος κατέβαζε νερό άνοιγαν τις "πόρτες" και έπεφτε το περίσσευμα νερού στο ποτάμι για να μην σπάσει το δίκτυο.

Το εργοστάσιο δημιουργήθηκε στην γεωγραφική περιοχή Αλεποσπίτων όπου άνηκε και το ποτάμι του Γοργοποτάμου. Ο Οικισμός Γοργοποτάμου δεν υπήρχε τότε, υπήρχαν μόνο πέντε σπίτια (3).  Η δημιουργία και λειτουργία του Εργοστασίου Ασετιλίνης δίπλα στο ποτάμι συντέλεσε στην ροή του πληθυσμού από τα γύρω χωριά δίπλα στο εργοστάσιο. Οι πρώτοι κάτοικοι του οικισμού Γοργοποτάμου είναι στην ουσία οι εργαζόμενοι στο Εργοστάσιο.

Υπογράφει σύμβαση μεταξύ εταιρείας και του Δήμου Ηρακλειωτών όπου άνηκαν τότε τα Αλεπόσπιτα.

Μερικοί από τους όρους που φέρονται ότι ανέφερε η σύμβαση ήταν:

- Παραχώρηση χρήσης του νερού για 40 χρόνια

- Παραχώρησης χρήσης γης κοινοτικών εκτάσεων πλησίον του ποταμού  Γοργοποτάμου για τις εγκαταστάσεις του Εργοστασίου .

- Υποχρέωση της εταιρείας να αποδίδει στην κοινότητα Αλεποσπίτων 3 δραχμές για κάθε βαρέλι ασετιλίνης που παρήγαγε .

- Υποχρέωση της εταιρείας να παίρνει προσωπικό από το τα χωριά του Δήμου

- Δέσμευση της Εταιρείας ήταν να Ηλεκτροδοτήσει όλη  την περιοχή Αλεποσπίτων - Γοργοποτάμου.

Κατά την διάρκεια λειτουργίας του δεν έλειπαν και τα ατυχήματα.

- Το 1938 όπως μας Μαρτυρεί ο Νικόλαος Μπρέκης ένα κάρο με 12 δοχεία ασετιλίνης έπεσε από την Γέφυρα του «Παλαντά» όπου περνούσε. Σφηνώθηκε κάθετα στο ποτάμι του Γοργοποτάμου μαζί με το άλογο.

- Την εποχή αυτή σημάδεψε και η δολοφονία του Διευθυντή του εργοστασίου Βογιαντζόγλου από τον εργαζόμενο του εργοστασίου Ζηγούρη. Την θέση του πήρε στην συνέχεια ο Καλαμάρας που ήταν υποδιευθυντής (4).

Το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί το 1940.

Κατά την κατοχή αποτελούσε Διοικητήριο των Γερμανών, οι οποίοι λειτουργούσαν μόνο το « Μηχανουργείο» για την παραγωγή ρεύματος. Οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν ως Διοικητήριο τον χώρο που έμεινε ο Διευθυντής του εργοστασίου και τον χώρο του εργοστασίου για να αποθηκέψουν τα Άρματα και το λοιπό εξοπλισμό τους. Απ΄το Μηχανουργείο οι Γερμανοί έπαιρναν ρεύμα και φώτιζαν με 3 τεράστιους προβολείς διαμέτρου ενός μέτρου την περιοχή. Σύμφωνα με την Μαρτυρία του Σωτήριου Μακρή τους προβολείς τους είχαν εγκαταστήσει στα σημεία που είχαν τα πυροβόλα τους, δηλαδή στο Καστράκι, στα χωράφια ποιο κάτω απ’ το Διοικητήριο κοντά στο σημερινό Δημοτικό Σχολείο και  στο ποτάμι λίγο πιο πάνω απ’ την Γέφυρα.

Με την αποχώρηση των Γερμανών, δόθηκε από το Σχέδιο Μάρσαλ 20.000 Αγγλικές Λίρες Οικονομική Ενίσχυση στο Εργοστάσιο(5) για να ξεκινήσει και πάλι την Λειτουργία του. Το 1944 και πάλι το εργοστάσιο λειτουργεί.

Μόλις έφυγαν οι Γερμανοί, και παρά την αντίδραση της εταιρείας, οι κάτοικοι των Αλεποσπίτων πήραν ρεύμα για τα Αλεπόσπιτα. Ανέθεσαν στον χωριανό Κώστα Μπαγινέτα να μεταφέρει ξυλεία από την Οίτη και έφτιαξαν κολόνες . Για καλώδια χρησιμοποιούσαν συρματόσκοινα και σύρματα που πήραν από την τότε κατεστραμμένη από τον πόλεμο σιδηροδρομική γραμμή. Την κατασκευή επιμελήθηκε ο Χωριανός Σωτήρης Μακρής που δούλευε στο Εργοστάσιο και είχε κάποια γνώση του Ηλεκτρικού ρεύματος. Όπως μας ανέφερε ο ίδιος το ρεύμα έφευγε 220 volt από το εργοστάσιο και έρχονταν στα Αλεπόσπιτα 180 Volt λόγω απωλειών .

Μετά την κατοχή  η φύλαξη και ο καθαρισμός του καναλιού παροχής νερού ήταν πλημμελής. Το 1945 με 1946  μετά από μια νεροποντή μαζεύτηκαν φύλλα και ξύλα που έφραξαν μέρος του δικτύου μεταφοράς νερού το οποίο και έσπασε. Το εργοστάσιο έτσι έπαψε να λειτουργεί οριστικά.

  Το συγκρότημα του εργοστάσιου αποτελούνταν από:

-   Το δίκτυο μεταφοράς νερού

-   Το εργοστάσιο παρασκευής ρεύματος που το έλεγαν Μηχανουργείο ή Κεντρικό

-   Το Εργοστάσιο παραγωγής Ασετιλίνης που ήταν 500 μέτρα κάτω από την Γέφυρα

-   Τα δύο καμίνια παραγωγής Ασβέστη

-   Αποθήκες αποθήκευσης παραγόμενης Ασετιλίνης

-   Τα οικήματα διαμονής των διευθυντών

-   Τα οικήματα διαμονής των εργαζομένων που τα έλεγαν Καμαράκια

-   Το Φανοποιείο ,δηλαδή το εργαστήριο παραγωγής δοχείων

-   Το Ιατρείο

-   Οι μεταλλικές κολόνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος

-   Τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Γοργοποτάμου

-   Τον Αστυνομικό Σταθμό με έναν χωροφύλακα

 Σήμερα σώζονται ερείπια του φράγματος στο καγκελογέφυρο (Πόρτες), μέρος του δικτύου μεταφοράς νερού και ερείπια του βοηθητικού εργοστασίου Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (Κεντρικό) . Τα μηχανήματα παραγωγής ρεύματος από το «Κεντρικό» αφαιρέθηκαν και πουλήθηκαν γύρω στο 1970 και το κτίριο παραχωρήθηκε στην κοινότητα Αλεποσπίτων. Τα "καμαράκια" έπαψαν να κατοικούνται γύρω στο 1970, στην συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν ως στάβλοι και κατεδαφίστηκαν τελικά περίπου το 1975. Το εργοστάσιο παραγωγής ασετιλίνης κατεδαφίστηκε την δεκαετία του 80. Τα περισσότερα οικόπεδα που προήλθαν από την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων του Εργοστασίου, αντί να επιστραφούν στην κοινότητα, χωρίστηκαν με δρόμους και πουλήθηκαν. Πολλά π' τα οικόπεδα αυτά τα αγόρασαν χωριανοί και έφτιαξαν σπίτια. Ένα οικόπεδο δόθηκε δωρεά και στην συνέχεια χτίσθηκε η Εκκλησία Ζωοδόχος Πηγή και ένα μέρος των οικοπέδων δόθηκε στην Κοινότητα και δημιουργήθηκε αργότερα πλατεία.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ - ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ- ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ

Επωνυμία : Εργοστάσιο Ανθρακασβεστίου « ΓΟΡΓΟ Α.Ε»

Ιδιοκτήτης και ιδρυτής της επιχείτισης ήταν ο Αβραάμ Κωνσταντίνης. Ο Αβραάμ Κωνσταντίνης γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1865 και πέθανε στην Αθήνα το 1919. Ήταν τραπεζίτης, επιχειρηματίας και χαρακτηρίστηκε ως " ο δημιουργός της βιομηχανίας ασετυλίνης εν Ελλάδϊ" (Μέγα Ελληνικόν βιογραφικόν Λεξικό, τόμος Γ', σελ. 362). Το έτος 1900 εξελέγει ως πρόεδρος της Ισραηλινής Κοινότητας Αθηνών, για διάστημα μιας εξαετίας. (22)   Επίσης σύμφωνα με μαρτυρίες τις τοπικής κοινωνίας, θεωρεί ται ότι υπήρξε συνιδιοκτήτης της επιχείρησης  κάποιος Σαίπης.

Ο Αβραάμ Κωνσταντίνης τοποθέτησε εν αρχή ως διευθυντή, αδελφό του Μάρκο Κωνσταντίνη., ηλεκτρολόγο Μηχανικό, ο οποίος εν συνεχεία τελειοποίγησε τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα και ιδιαίτερα τον ηλεκτρικό κλίβανο, ο οποίος νέος κλίβανος ονομάστηκε «Κλίβανος Κωνσταντίνη». (23)

Ο Κωνσταντίνης είχε τρεις κόρες: α) την Ρενέ που παντρεύτηκε ο Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος ο οποίος κατάγονταν από τους Γαργαλιάνους και διετέλεσε  για πολλά χρόνια Γενικός Διευθυντής της εταιρείας , β) την Μαρκέλα πη οποία παντρεύτηκε κάποιον Ιταλό ο οποίος συμμετείχε και αυτός στην εταιρεία και γ) μια άλλη κόρη χωρίς λοιπά στοιχεία.

Τα τελευταία χρόνια στην διοίκηση της εταιρείας είχε αναλάβει αποκλειστικά ο Γιαννόπουλος, ο οποίος οποίος πούλησε και τα τελευταία περιουσιακά στοιχεία του εργοστασίου μετά το τέλος της λειτουργίας του.

Κατά την λειτουργία του εργοστασίου διετέλεσαν διευθυντές οι Βογιατζόγλου και Καλαμάρας. Ο Καλαμάρας που ήταν υποδιευθυντής έγινε διευθυντής μετά από Δολοφονία του Βογιαντζόγλου από τον υπάλληλο του εργοστασίου Ζηγούρη (4).

Υποδιευθυντής το τελευταίο διάστημα διετέλεσε, ο Μηχανολόγος - Ηλεκτρολόγος, Ελευθέριος Τάτσης  που κατάγονταν από την Μύκονο.

Η στελέχωσή και λειτουργία του ήταν η εξής: (6)

-    1 Ιδιοκτήτης

-    1 Γενικός Διευθυντής

-    1 Υποδιευθυντής

-    1 Εργοδηγός

-    2  Ηλεκτρολόγοι

-    1 Καροτσέρης Μόνιμος

-    Την μεταφορά του ΚΩΚ από τον  Σταθμό του τρένου συνήθως την έδιναν εργολαβία

-    Την μεταφορά της Ασετιλίνης στον Σταθμό του τρένου συνήθως την έδιναν εργολαβία

-    Την παραγωγή Ασβέστη στα καμίνια την  έδιναν εργολαβία

Στο μηχανουργείο ή Κεντρικό: (6)

-    1 Μηχανικός

-    1 Βοηθός

-    1 Φύλακας του Δικτύου Νερού

Λοιπός εξοπλισμός & μέσα: (6)

-     3 Μουλάρια

-     3 Κάρα

-     1 Γεφυροπλάστιγγα

ΦΡΑΓΜΑ ΣΤΟ ΚΑΓΚΕΛΟΓΕΦΥΡΟ  & ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΝΕΡΟΥ

Οι κατασκευαστές εκμεταλλεύτηκαν την κλήση του εδάφους και την υποδομή που τους δημιουργούσαν οι φυσικοί καταρράκτες και μετέφεραν το νερό με μεγάλα αρδευτικά κανάλια, πέτρινε γαλαρίες και μεταλλικούς σωλήνες στο εργοστάσιο παρασκευής ρεύματος (Μηχανουργείο ή Κεντρικό) που βρίσκονταν κάτω από την γέφυρα.

 Μετά το νερό έμπαινε σε θολωτή πετρόκτιστη καμπυλωτή σήραγγα μήκους 300 περίπου μέτρων , ύψους 1.70 - μέτρων και πλάτους 1,5 μέτρων περίπου, η οποία ήταν κατασκευασμένη κατά μήκος της πλαγιάς του βουνού και κατέληγε σε ανοιχτό κανάλι σχήματος U πλάτους 5 μέτρων και πετρόκτιστα πλαϊνά. Το νερό κατέληγε σε τσιμεντένια δεξαμενή διαστάσεων 30μ Χ 8μ και βάθος 5 μέτρων περίπου. κατασκευασμένη από τους Ιταλούς. Στην δεξαμενή υπήρχε πόρτα που ρύθμιζε την ροή του νερού στο εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος (Κετρικό ). Η υψομετρική διαφορά από την δεξαμενή μέχρι το Κεντρικό ήταν 75 περίπου μέτρα.

Για την ορθή λειτουργία όλου του δικτύου τροφοδοσίας νερού από το ποτάμι στο κεντρικό, και επειδή κατά τους χειμερινού ιδίως μήνες γέμιζε με χώματα, κλαδιά και δέντρα που κατέβαζε το ποτάμι υπήρχε μόνιμος φύλακας. Με την επαναλειτουργία του εργοστασίου μετά την κατοχή έπαψε πλέον να υπάρχει φύλακας, με αποτέλεσμα κατά την διάρκεια μεγάλης νεροποντής, να μαζευτούν ξύλα και χώματα στο δίκτυο και να σπάσει πράγμα που αποτέλεσε και την οριστική παύση λειτουργίας του εργοστασίου.

«ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟ»  ή «ΚΕΝΤΡΙΚΟ»

(Μονάδα Παραγωγής Ρεύματος) (7)

Το Κεντρικό ήταν ένα η μονάδα παραγωγής ρεύματος του εργοστασίου και βρίσκονταν κάτω από την γέφυρα της Σιδηροδρομικής Γραμμής Αθήνας – Θεσσαλονίκης. Σε αυτό κατέληγε το νερό, δημιουργούνταν ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο μεταφέρονταν μέσω ηλεκτρικού δικτύου στο εργοστάσιο παρασκευής ασετιλίνης που βρίσκονταν 500 μέτρα πιο κάτω.

Ήταν ένα πετρόκτιστο κτίριο και είχε 3 μηχανές που έβγαζαν ρεύμα :

- 110 volt (μάλλον συνεχές)

- 220 volt (μάλλον συνεχές)

- Τριφασικό βιομηχανικό ρεύμα 380 Volt εναλλασσόμενο. Το Τριφασικό Χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή Ασετιλίνης.

Το νερό έρχονταν στο εργοστάσιο και εκεί διανέμονταν μέσω ενός κλαπέτου σε 2  όρθιες φτερωτές. Έπεφτε πάνω τους  και εισχωρούσε στο εσωτερικό τους πέφτοντας στην συνέχεια στο ποτάμι.

Η μία φτερωτή έδωνε κίνηση μέσω του άξονά της στις 2 γεννήτριες ρεύματος 110 και 220 volt , ενός μέτρου ύψος και  1 χ 1,5 μ περίπου πλάτους. Η άλλη φτερωτή έδωνε κίνηση μέσω του άξονα της , που έφτανε μέχρι την άλλη άκρη  του εργοστασίου, στη Γεννήτρια τριφασικού ρεύματος  380 Volt Μεγαλύτερου Μεγέθους, ύψους ενός μέτρου περίπου και πλάτους 1 χ 2,5μ περίπου. Οι φτερωτές είχαν καλύμματα, δεν φαίνονταν το νερό και στον χώρο επικρατούσε μεγάλος θόρυβος. (Μαρτυρία Μακρή Σωτήρη)

Απ’ το «Μηχανουργείο» το ρεύμα έφευγε για το εργοστάσιο και αργότερα για το χωριό. Κατέβαιναν 8 καλώδια, τέσσερα με τριφασικό ρεύμα 380 Volt, δύο με 220 Volt  και δύο με 110 Volt.

ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ κάθε 8ωρο

1 Μηχανικός

1 Βοηθός

1 Φύλακας που ήταν υπεύθυνος και για το δίκτυο νερού.  Ένας από του φύλακες προπολεμικά ήταν ο Κωνσταντίνος Παπακώστας.

Γύρω στο 1970 τα μηχανήματα  παραγωγής Ηλεκτρικού ρεύματος πουλήθηκαν. Ερείπια του εργοστασίου υπάρχουν ακόμα και σήμερα κάτω από την γέφυρα.

ΚΑΜΙΝΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΣΒΕΣΤΗ (8)

 Η παραγωγή Ασβέστη δινόταν εργολαβία. Την αποκλειστική σύμβαση με το εργοστάσιο είχε ο Χρήστος Σκάρλας απ’ το Κρίκελο με επιστάτη τον Βασίλειο Μακρή που ήταν κουμπάρος του.  Κάποιοι απ' τους Μάστορες ήταν Δημ. Παπαδημητρίου και ο Σωτήριος Μακρής, γιος του Βασιλείου Μακρή που τον είχε βαπτίσει ο Σκάρλας, ο οποίος δούλεψε στο εργοστάσιο μέχρι και το κλείσιμο του και ο οποίος μας βοήθησε σημαντικά σ' αυτήν μας την έρευνα.

Μακριά από το εργοστάσιο και στα νότια του στα εκεί που βρίσκεται σήμερα η Ταβέρνα του Ηρακλή Μπαγινέτα υπήρχαν  2 καμίνια που δούλευαν συνεχώς. Μετά τον πόλεμο τα καμίνια δεν ξαναλειτούργησαν εκεί, αλλά  έγινε 1 νέο καμίνι μέσα στο εργοστάσιο.

Για την παραγωγή ασβέστη χρησιμοποιούνταν ποταμίσιες πέτρες που μάζευαν οι εργάτες από τα χωράφια του χωριού. Τις έφερναν με κάρα στο καμίνι κι εκεί εργάτριες τις έσπαζαν με σφυριά σε μικρότερες.Το σύνολο των εργατών που δούλευαν  σε όλη την διαδικασία παραγωγής Ασβέστη ήταν γύρο στα 70 με 80. Ο παραγόμενος ασβέστης μεταφέρονταν στο εργοστάσιο, ζυγίζονταν στην γεφυροπλάστιγκα, τον έσπαγαν σε μικρότερα κομμάτια των 10 εκατοστών και τον έριχναν με το ΚΟΚ στο Καμινι.

Η παραγωγή του Ασβέστη γίνονταν ως εξής:

Κάρβουνο ΚΩΚ + Πέτρες από το Ποτάμι τις οποίες έσπαζαν σε μικρότερες = Ασβέστης ή Οξείδιο του Ασβεστίου (CaO)

Διαδικασία :

Έστρωναν σε ύψος 4 μέτρα περίπου στρώσεις, μία κάρβουνο - μία πέτρα.

10 Καλάθια πέτρα μια στρώση

2   Καλάθια  μεγαλύτερα κάρβουνο ή άλλη  στρώση

Η κάτω στρώση ήταν κάρβουνο την οποίο έβαζαν  φωτιά . Η φωτιά σιγά σιγά ανέβαινε στις πάνω στρώσεις και έτσι δημιουργούνταν ασβέστης ο οποίος έπεφτε συνεχώς στο κάτω μέρος του καμινιού.

Οι πέτρες συγκεντρώνονταν σε σιδερένιες σκάρες στο κάτω μέρος του καμινιού. Τις τράβαγαν με «Σιδεριές» και ο ασβέστης έπεφτε  σε ειδικό χώρο κάτω απ’ το καμίνι.

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΣΕΤΙΛΙΝΗΣ (9)

Η μονάδα παραγωγής ασετιλίνης βρίσκονταν 500 μέτρα περίπου κάτω απ’ την γέφυρα, στο σημείο που  σήμερα βρίσκεται η πλατεία του Γοργοποτάμου. Ήταν ένα ενιαία κτίριο χωρίς χωρίσματα, ψηλοτάβανο με στέγη. Συνδεόταν με τηλεφωνική γραμμή με το Κεντρικό της Γέφυρας. Δεξιά της εισόδου ήταν ένα μικρό δωμάτιο, το γραφείο του Διευθυντή. Απέναντι από την είσοδο και σε απόσταση 4 περίπου μέτρων βρίσκονταν το ηλεκτρικό  καμίνι. Πίσω του και ανατολικά υπήρχε το Φανοποιείο που κατασκευάζονταν τα δοχεία συσκευασίας Ασετιλίνης. Το εργοστάσιο είχε γύρω του μάντρα με σίτα. Διέθετε επίσης φύλακα και Ιατρείο.

Η παραγωγή ασετιλίνης γίνονταν ως εξής:

Η Ασετιλίνη (CaC2) γίνονταν από κάρβουνο (ΚΩΚ ή Ανθρακίτης) και ασβέστη σε εδικό ηλεκτρικό καμίνι που έφτανε σε θερμοκρασία 3000 C περίπου.

 KΩK (Άνθρακα) + Ασβέστης (CaO) + Παρουσία Ρεύματος 380 Volt = Ασετιλίνη (CaC2)

Το ΚΩΚ έρχονταν με το τρένο, χύμα σ' ένα βαγόνι στον σταθμό του Γοργοποτάμου, ο οποίος είχε ειδικά για το εργοστάσιο  γραμμή στάθμευσης. Οι εργάτες άδειαζαν αμέσως το ΚΩΚ στο έδαφος επειδή το βαγόνι έπρεπε να φύγει . Την εκφόρτωση από το βαγόνι την έδιναν εργολαβία 10 δρχ το βαγόνι σε εργάτες από το Νέο Κρίκελο. Το ΚΩΚ το  κατέβαζαν μέσω της "Γέφυρας του Παλαντά", με δίτροχα κάρα, στο πίσω μέρος του Εργοστασίου.

Διαδικασία:

Τις Ασβεστόπετρες που έπαιρναν από τα καμίνια, τις πέρναγαν από τον σπαστήρα έτσι ώστε να μην είναι μεγαλύτερες από 10 εκατοστά. Χρησιμοποιούσαν βαγονέτα, στα οποία έριχνα φτυαριές  Ασβεστόπετρων  και ΚΩΚ, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μείγμα το λεγόμενο "Χαμούρι", και μ' αυτά το μετέφεραν δίπλα στο καμίνι. Για την δημιουργία σωστού μείγματος ήταν υπεύθυνοι 2 έμπειροι εργάτες μεγαλύτερης ηλικίας, οι " γέροντες". Οι δε εργάτες που έφτιαχναν το "Χαμούρι" λέγονταν "Χαμουρτζήδες".

Τα βαγονέτα τα άδειαζαν στο δάπεδο δίπλα στο καμίνι σε σωρούς. Το καμίνι τροφοδοτούσαν δύο εργάτες, οι "Πεκαδόροι". Σε κάθε πεκαδόρο αντιστοιχούσαν 5 σωροί. Οι πεκαδόροι με φτυάρια και με ειδικά μεταλλικά εργαλεία μήκους 2 μέτρων τις "Πέκες" τροφοδοτούσαν τον φούρνο με Χαμούρι, από ένα άνοιγμα που βρίσκονταν στην κορυφή,  μέχρι να γεμίσει .

Ο φούρνος ήταν εσωτερικά ντυμένος με πυρότουβλα. Είχε διαστάσεις 2 χ 2 χ 2 περίπου. Στο πάνω μέρος του κρέμονταν δύο χοντρά σύρματα που κατέληγαν σε δύο Ηλεκτρόδια που βρίσκονταν μέσα τον φούρνο και έφταναν το μείγμα σε θερμοκρασία 3000 C. Όταν ο φούρνος δεν ήταν καλά γεμάτος με χαμούρι βούιζε δυνατά και έτσι καταλάβαιναν ότι θέλει κι άλλο. Ο φούρνος δούλευε συνεχώς όλο το 24ωρο, όλο τον χρόνο και σταματούσε μόνο όταν κόβονταν τα  ηλεκτρόδια. Για να αρχίσει και να σταματήσει η λειτουργία του  φούρνου, επικοινωνούσαν τηλεφωνικά με το "Κεντρικό Κτίριο" και τους ζητούσαν να ανοίξουν ή να κλείσουν τους διακόπτες του ρεύματος.

Το μείγμα έμενε στον φούρνο για  2 ώρες περίπου το καλοκαίρι και 1 ½ ώρα  περίπου τον χειμώνα. Μόλις έλειωνε, έσπαζαν με λοστό την λάσπη που είχαν φράξει το κάτω μέρος του καμινιού και η Ασετιλίνη έβγαινε σε ρευστή μορφή και έπεφτε σε ειδικά μεταλλικά καροτσάκια, τα "Κολάτα". Για να γεμίσει ένα καροτσάκι ήθελε 20 περίπου λεπτά. Η υγρή Ασετιλίνη  ήταν ανοιχτόχρωμη σαν το γάλα και είχε μεγάλη θερμοκρασία. Οι εργάτες για να προστατευτούν από την θερμοκρασία της υγρής ασετιλίνης δεν είχαν ειδικές στολές. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να κατεβάζουν το μαντίλι στο πρόσωπο τους και να το κρατάν με τα δόντια.

Μετά από 24 ώρες η Ασετιλίνη κρύωνε παίρνοντας το σχήμα πλάκας απ' την "Κολάτα", γίνονταν γκρίζα και σκληρή σαν πέτρα. Οι πλάκες ήταν πάχους περίπου 20 με 25 εκατοστά  και 50 χ 120 πλάτους (10). Τις πλάκες τις έριχνα σε μεγάλες λαμαρίνες και  τις έσπαγαν με σφυριά σε μεγάλα κομμάτια που στην συνέχεια τα έριχναν σε μηχανή θρυμματισμού (Σπαστήρα).

Από κάθε πλάκα έρχονταν ο Γεν. Διευθυντής και έπαιρνε ένα και δύο δείγματα για να ελέγξει την ποιότητα της. Αν έβγαινε ποιότητα 'Β ή 'Γ  έκανε παρατήρηση στους Γέροντες" και στους "Μπεκαδόρους" για να διορθώσουν το "Χαμούρι".

Στην συνέχεια τα κομμάτια Ασετιλίνης τα πέρναγαν από διαλογείς (Μεγάλα κοσκινά) και τα χώριζαν ανά μέγεθος.

Τα μεγαλύτερα μεγέθη ήταν και τα καλύτερα ποιοτικά. Η Ά ποιότητα ήταν 20 χ 50 μμ και ζύγιζε περίπου 50 δράμια (64gr) το κομμάτι και η ΄Β ποιότητα 15 χ 30μμ και ζύγιζε 20 δράμια (25,6 gr) το κομμμάτι (11). Την σκόνη είτε την πετούσαν είτε την έδιναν στους εργάτες και στους χωριανούς για να την χρησιμοποιήσουν στις οικιακές Λάμπες Ασετιλίνης.

Την Ασετιλίνη την συσκεύαζαν σε Δοχεία των 50 Οκάδων (64 Κιλών) και τα σφράγιζαν με Καλάι (κασσίτερο) , τα ντάνιαζαν ανά ποιότητα στις αποθήκες, και τα μετέφεραν στην συνέχεια με κάρα  στον Σιδηροδρομικό σταθμό.

Η ποσότητες παραγωγή ασετιλίνης εξαρτιόνταν από της παροχής ρεύματος. Τον χειμώνα παρήγαγε μεγαλύτερες ποσότητες Ασετιλίνης (80 Βαρέλια το 24ωρο) διότι αυξάνονταν η παροχή του νερού και κατά συνέπεια η παραγωγή Ηλεκτρικού ρεύματος ενώ το Καλοκαίρι 60 Βαρέλια το 24ωρο (12).

Τα έτοιμα δοχεία μεταφέρονταν με τα ζώα στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Γοργοποτάμου για να φορτωθούν σε βαγόνια. Το κάθε βαγόνι έπαιρνε 300 δοχεία ασετιλίνης. Την μεταφορά την έπαιρναν τις περισσότερες φορές εργολαβία 10 Κρικελίωτες, οι οποίοι μετέφεραν με ζώα τα δοχεία στον σταθμό (2 δοχεία το κάθε ζώο). Μερικές φορές την μεταφορά την έκαναν εργαζόμενοι το εργοστασίου με ένα κάρο που χωρούσε 10 - 12 δοχεία αλλά η μεταφορά ήταν δύσκολη λόγω της μεγάλης ανηφοριάς και του κακού δρόμου.

Η ασετιλίνη μεταφέρονταν στην Αθήνα, και από εκεί σε όλη την Ελλάδα. Το εργοστάσιο του Γοργοποτάμου φαίνεται ότι ήταν από τις μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής  Ασετιλίνης των Βαλκανίων.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (13)

-  Την τροφοδοσία στο καμίνι έκαναν 3 άτομα την κάθε βάρδια (9 το 24ωρο) και ήταν αυτοί που μετά έπαιρναν και το υγρό στα καλούπια.

-  2 άτομα το Οκτάωρο ήταν αυτή που ανακάτευαν το καμίνι με την πέκα και λέγονταν πεκαδόροι.

-  4 άτομα πρωινοί , «τα Χαμούρια» άλεθαν τον ασβέστη με το Κάρβουνο.

-  7 άτομα πρωινοί, Έσπαζαν με βαριά τις πλάκες ασετιλίνης , τις έβαζαν στον σπαστήρα, έκαναν την διαλογή και την συσκευασία και παρέδιδαν το προϊόν στην αποθήκη.

ΤΟ ΦΑΝΟΠΟΙΕΙΟ

Στο Ανατολικό πίσω μέρος του εργοστασίου, σε ειδικό χώρο με ειδικά εργαλεία και λαμαρίνες ήταν το  Φανοποιείο. Εκεί ο Γεώργιος Γίτσας, με 2 - 3 εργάτες έφτιαχνε τα μεταλλικά δοχεία που σκευαζόταν η Ασετιλίνη. Χρειάζονταν 80 περίπου δοχεία την μέρα.

ΓΕΦΥΡΟΠΛΑΣΤΙΓΚΑ

Ο ασβέστης από τα καμίνια μεταφέρονταν με κάρα  στο εργοστάσιο. Εκεί υπήρχε μια μεγάλη πλάστηκα και ζύγιζαν μαζί το φορτίο με τα ζώα και τα κάρα αφού προηγουμένως είχαν πάρει απόβαρο. Τα ζώα δε,  είχαν μάθει και σταματούσαν μόνα τους στη Ζυγαριά (6**).

ΑΠΟΘΗΚΕΣ

Στα βόρεια και  μπροστά από το  εργοστάσιο στο σημείο που σήμερα είναι χώρος στάθμευσης ιδιοκτησίας Σπύρου Τεμπέλη βρίσκονταν 3 μεγάλες αποθήκες διαστάσεων 30 χ 40 περίπου. Εκεί μεταφέρονταν τα μεγάλα άσπαστα κομμάτια ασετιλίνης , περνούσαν από σπαστήρα και μετά από διαλογέα, συσκευάζονταν σε δοχεία  και μεταφέρονταν με ζώα και κάρα τον σταθμό του τρένου.

ΓΡΑΦΕΙΟ ΚΑΙ ΣΠΙΤΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ

Το Γραφείο και το σπίτι του Ιδιοκτήτη και  του Διευθυντή ήταν μία πετρόκτιστη παραδοσιακή οικία κάτω από το εργοστάσιο και εκεί που είναι σήμερα το Σπίτι του Γιώργου Μπαγινέτα.

«ΤΑ ΚΑΜΑΡΑΚΙΑ» (14)

Το εργοστάσιο είχε φτιάξει στην Ανατολική πίσω πλευρά του εργοστάσιου 15 σπιτάκια (τα καμαράκια) για τους εργάτες του εργοστασίου. Σ' αυτά έμεναν δωρεάν οι εργάτες , είτε όταν δεν μπορούσαν να γυρίσουν στο σπίτι τους,  είτε μόνιμα με τις οικογένειες τους. Ήταν  δωματιάκια 12τμ  περίπου το ένα,  με τζάκι, το ένα δίπλα στο άλλο , στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής  και μέχρι το Αυλάκι που αρδεύει το Νέο Κρίκελο.

Τα καμαράκια λειτουργούσαν σαν κατοικίες μέχρι το 1970 μέχρι που έφυγε και η τελευταία οικογένεια. Στην συνέχει λειτούργησαν ως στάβλοι μέχρι να γκρεμιστούν γύρω στο 1975.

ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ  ΣΤΑΘΜΟΣ  ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

 Είχε δημιουργηθεί στον Γοργοπόταμο Σταθμός τρένου για να εξυπηρετεί το εργοστάσιο.

 - Το ΚΩΚ έρχονταν με το τρένο, χύμα σ' ένα βαγόνι στον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Γοργοποτάμου, ο οποίος είχε ειδικά για το εργοστάσιο  γραμμή στάθμευσής. Οι εργάτες άδειαζαν αμέσως το ΚΩΚ στο έδαφος επειδή το βαγόνι έπρεπε να φύγει  και το μετέφεραν μέσω της "Γέφυρας του Παλαντά", με δίτροχα κάρα, στο Εργοστάσιο.  Την εκφόρτωση από το βαγόνι την έδιναν εργολαβία 10 δρχ το βαγόνι σε εργάτες από το Νέο Κρίκελο

 - Στον σταθμό έμενε επίσης ένα εμπορικό βαγόνι το οποίο χωρούσε 300 δοχεία ασετιλίνης.  Τα έτοιμα δοχεία μεταφέρονταν με τα ζώα στον  Σταθμό για να φορτωθούν σε βαγόνια. Το κάθε βαγόνι έπαιρνε 300 δοχεία ασετιλίνης. Την μεταφορά την έπαιρναν τις περισσότερες φορές εργολαβία 10 Κρικελίωτες, οι οποίοι μετέφεραν με ζώα τα δοχεία στον σταθμό (2 δοχεία το κάθε ζώο). Μερικές φορές την μεταφορά την έκαναν εργαζόμενοι το εργοστασίου με ένα κάρο που χωρούσε 10 - 12 δοχεία, αλλά η μεταφορά ήταν δύσκολη λόγω της μεγάλης ανηφοριάς και του κακού δρόμου. Η ασετιλίνη από εκεί μεταφέρονταν συνήθως στην Αθήνα , αλλά και σε άλλα μεγάλα αστικά Κέντρα. (8*).

ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑ ΛΑΜΠΑΣ ΑΣΕΤΙΛΙΝΗΣ (15)

 Έβαζαν την ασετιλίνη μέσα σε ένα ειδικό μικρό κουτάκι το οποίο ήταν εξάρτημα της Λάμπας ασετιλίνης . Έβάζαν στην Λάμπα νερό και τοποθετούσαν το κουτάκι αυτό μέσα στο νερό. Το δοχείο αυτό είχε ένα άνοιγμα από το οποίο έπεφτε στην ασετιλίνη νερό σιγά σιγά ελεγχόμενα. Γινόταν αντίδραση και παράγονταν αέριο το οποίο έβγαινε από ειδικό σημείο της Λάμπας , το οποίο άναβαν και είχε μεγάλη φωτιστική ικανότητα.

ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ

(Στην τελευταία δεκαετίας λειτουργίας του)

- Γενικός Διευθυντής: Γιαννόπουλος

- Διευθυντές : Βογιατζόγλου & Καλαμάρας

- Υποδιευθυντές: Καλαμάρας και το τελευταίο διάστημα διετέλεσε, ο Μηχανολόγος - Ηλεκτρολόγος, Ελευθέριος Τάτσης  που κατάγονταν από την Μύκονο.

- Ηλεκτρολόγοι : Νικόλαος Δομπρογίαννης ήταν ηλεκτρολόγος στο κεντρικό και ο  Ερρίκος Τακώνης στο Καμίνι

- Μάστοροι: Αναστάσιος Σταυρακίδης ή Κουτσομήτης, Σπύρος Ξηνταράς απ' το Φραντζή, Παναγιώτης Βερέμης ή Ζαΐμης από τον Γρογοπόταμο, Παναγιώτης Μαρίνος από τα Αλεπώσπιτα, Λεοναράκης Μαρίνος απ' την Ρουμανία, Ζήνης Ευστάθιος από τα Αλεπόσπιτα.

- Πεκαδόροι: Μαυροειδής Ανδρεάδης από τα Δυο Βουνά, Ιωάννης Τακώνης Ιταλικής Καταγωγής ο Αναστάσιος Σκαφίδας από τα Δυο Βουνά, Κωνσταντίνος Τσέλιος από το Φραντζή, Κωνσταντίνος Ζαγγογιάννης από τις Βαρδάτες, Καραδήμος Κων/νος, Λαμπρόπουλος Βασίλειος από τα Αλεπόσπιτα, Χουλιάρας Δημήτριος από τα Αλεπόσπιτα.

- Φανοποιός: Γεώργιος Γίτσας

- Εργαζόμενοι στο Καμίνι Ασβέστη:Το είχε εργολαβία ο Χρήστος Σκάρλας από Νέο Κρίκελο, με επιστάτη τον  κουμπάρο τού Βασίλειο Μακρή και με εργαζόμενους τους Σωτήριο Μακρή γιο Βασίλειου Μακρή που μας βοήθησε στην ερευνά μας, Δημήτριο Παπαδημητρίου κ.α

- Εργάτες στον σπαστήρα Κάρβουνου και Ασβέστη: Δημήτριος Γκούβας από τα Αλεπόσπιτα, Παναγιώτης Εγγλέζος από τα Δυο Βουνά, Δημήτριος Ταμπάκος

- Εργάτες στους σπαστήρες Ασετιλίνης και στην συσκευασία: Ηλίας Εγγλέζος απ' τα Δυο Βουνά, Νικόλαος Μπρέκης από τα Δυο Βουνά που μας βοήθησε στην Έρευνα, Θεόδωρος Παναγιωτόπουλος από το Φραντζή, Ευάγγελος Καρακατσάνης από το Φραντζή, Βασίλειος Κεραμάρης απ' το Φραντζή, Τσάσης Παναγιώτης αδελφός του Υποδιευθυντή.

- Φύλακας : του Δικτύου Νερού και του Κεντρικού ήταν ο Κωνσταντίνος Παπακώστας

- Φύλακας του εργοστασίου: Αργύριος Μίχας έμενε στα "Καμαράκια" με την Οικογένειά του.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 Συνολικά οι εργαζόμενοι σε κάθε βάρδια φαίνεται ότι ήταν γύρω στα 40 άτομα. Συνολικά σε 24ωρη βάση απασχολούσε γύρω στα 120 άτομα. Οι συνθήκες εργασίας σε όλες τις εκμεταλλεύσεις του ήταν πολύ σκληρές και ανθυγιεινές:

- Οι εργάτες για να προστατευτούν από την θερμοκρασία της υγρής ασετιλίνης που έβγαινε από το καμίνι δεν είχαν ειδικές στολές. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να κατεβάζουν το μαντίλι στο πρόσωπο τους και να το κρατάν με τα δόντια.

- Οι εργάτες δούλευαν μέσα στην  σκόνη από τα φτυάρια και τις "πέκες"  χωρίς καμία προστασία.

- Οι σκόνη και οι αναθυμιάσεις ήταν παντού στον χώρο του εργοστάσιου έντονες.

- Ο θόρυβος απ' τις γεννήτριες στον χώρο του "Κετρικού" ήταν εκκωφαντικός. Όσοι υπάλληλοι πέρασαν από το Κεντρικό Κτήριο είχαν προβλήματα ακοής.

Οι Εργαζόμενοι δεν ήταν ασφαλισμένοι και τα ημερομίσθια πριν την κατοχή ήταν 70 δραχμές το 8ωρο για τους μαστόρους , 65 δραχμές η βάρδια για τους μπεκαδόρους και 55 δρχ η βάρδια για τους εργάτες (16).

Ατυχήματα σε ανθρώπους δεν έγιναν, θα πρέπει να αναφέρουμε όμως τα παρακάτω δύο ατυχήματα:.

- Στις 27ης προς 28ης Οκτωβρίου του 1940 έγινε έκρηξη του φούρνου ασετιλίνης χωρίς θύματα. Σε λίγες  μέρες όμως ο φούρνος λειτούργησε ξανά.

- Το 1938 όπως μας Μαρτυρεί ο Νικόλαος Μπρέκης ένα κάρο με 12 δοχεία ασετιλίνης έπεσε από την Γέφυρα του «Παλαντά» όπου περνούσε. Σφηνώθηκε κάθετα στο ποτάμι του Γοργοποτάμου μαζί με το άλογο, αλλά χωρίς ανθρώπινα θύματα (17).

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Πρόσφερε σημαντικά στην οικονομική ζωή του τόπου:

- Αξιοποίησε τη φυσική πηγή ενέργειας, το νερό, χωρίς να κάνει μεγάλες επεμβάσεις στην μορφολογία και οικολογία του τόπου και χωρίς ρύπανση.

- Έδωσε εργασία σε πολύ κόσμο με αμοιβές που θεωρούνταν από τους εργάτες αρκετά καλές. Κράτησε τον ντόπιο πληθυσμό στον τόπο τους και μάζεψε κόσμο από τα γύρω χωριά. Προκειμένου να εξυπηρετηθεί όλος αυτός ο κόσμος αναπτύχθηκαν γύρω απ' το εργοστάσιο διάφορες δραστηριότητες και πολλοί από τους εργαζόμενους αγόρασαν οικόπεδα και έφτιαξαν σπίτια. Πολλά από τα "καμαράκια" συνέχισαν να κατοικούνται ως μόνιμες κατοικίες μέχρι το 1970. Στο εργοστάσιο οφείλεται στην ουσία η δημιουργία του Οικισμού του Γοργοποτάμου.

- Έδινε δωρεάν σκόνη ασετιλίνης στους κατοίκους της περιοχής για φωτισμό με λάμπες ασετιλίνης. Ήταν πολύ σημαντική βοήθεια εκείνα τα δύσκολα χρόνια για τους εργάτες.

- Έφτιαξε 15 σπιτάκια (καμαράκια) εξασφαλίζοντας δωρεάν διαμονή  για τους εργάτες με τις οικογένειες τους.

Το εργοστάσιο ήταν μια Ιδιωτική εταιρεία που είχε ως σκοπό το κέρδος. Εκμεταλλεύτηκε όμως της ισχυρής οικονομικής της θέσης στην φτωχή τότε περιοχή και τον μεγάλο αριθμό των εργαζομένων που απασχολούσε, καταπατώντας πολλούς από τους όρους που είχε υπογράψει κατά την δημιουργία του εργοστασίου:

- Η εταιρεία δεν έκανε κοινωφελή έργα, που τότε ήταν απαραίτητα τόσο για την ίδια, όσο και για τους κατοίκους. Δεν βελτίωσε ούτε καν το οδικό δίκτυο που εξυπηρετούσε τόσο την ίδια όσο τους κατοίκους και τους εργαζόμενους. Με τις βροχές οι δρόμοι γέμιζαν λάσπες, οι εργαζόμενοι και τα κάρα με τα φορτία βούλιαζαν. Χρειάσθηκε οι Γερμανοί κατακτητές, να αγγαρέψουν τους κατοίκους της περιοχής να φέρουν μεγάλες πέτρες, για να φτιάξουν τον κεντρικό δρόμο μπροστά από το εργοστάσιο (18).

- Η υποχρέωση της εταιρίας να αποδίδει στα Αλεποσπίτα 3 δραχμές για κάθε βαρέλι ασετιλίνης που παρήγαγε δεν εισπράχθηκε ποτέ και υπολογίζεται ότι τα Αλεπόσπιτα έχαναν 82.125 δρχ τον χρόνο (19).

- Η δέσμευση της Εταιρείας να Ηλεκτροδοτήσει όλη  την περιοχή των Αλεποσπίτων - Γοργοποτάμου δεν υλοποιήθηκε ποτέ από την εταιρεία. Μετά την κατοχή οι κάτοικοι του χωριού  πήραν από μόνοι τους  και με το ζόρι ρεύμα, κάνοντας υποτυπώδεις ερασιτεχνικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις (20).

Γενικότερα όμως η 40χρονη λειτουργία του εργοστασίου οδήγησε σε οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των κατοίκων της περιοχής, κράτησε τον ντόπιο πληθυσμό στον τόπο τους και μάζεψε κόσμο από τα γύρω χωριά δημιουργώντας τον οικισμό του Γοργοποτάμου κάνοντας τον τελικά βιομηχανικό κέντρο της περιοχής.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ [ΠΗΓΕΣ - ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ]

 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

* Ο ΑΒΡΑΑΜ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΗΣ «Πατριάρχης» της οικογένειας Κωνσταντίνη, Αβραάμ Κωνσταντίνης (Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1865, πέθανε στην Αθήνα το 1919, τραπεζίτης και επιχειρηματίας, χαρακτηρίστηκε ως «ο δημιουργός της βιομηχα­νίας της ασετυλίνης εν Ελλάδι» (Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν, τόμος Γ, σελ. 362).

Αρχικά ο Αβραάμ Κωνσταντίνης φοίτησε στη Φιλοσο­φική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα πήρε πτυχίο (το 1882) από την  τότε Τηλεγραφική Σχολή, που λειτουργούσε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Στη συνέχεια μετέβη στο Παρίσι για να φοιτήσει στην εκεί Ανωτέρα Τηλεγραφική Σχολή. Στο Παρίσι, όπου σπούδασε επί πενταετία, σε αναγνώριση του θαρραλέου, ανεξάρτητου χαρακτήρα του, τον έθεσε υπό την προστασία του ο τότε πρέσβης της Ελλάδος Νικόλαος Μαυροκορδάτος. Στο Πα­ρίσι ο Κωνσταντίνης φοίτησε επίσης στην Ecole Nationale des Pontes et Chaussees. Τελικά μετά τον κύκλο των σπουδών του, το Πανεπιστήμιο Αθηνών του απένειμε τον τίτλο του Διδάκτορος Φυσικών Επιστημών.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα για πολύ μικρό διάστημα διορίστηκε διευθυντής στην Εταιρία Δημοσίων Εργοληψι-ών, η οποία εισήγαγε την ηλεκτρική ενέργεια στην Αθήνα. Συνεταιρίσθηκε στην Εταιρία Δημοσίων Έργων με τον Φ. Νέγρη και ανέλαβε ως υπεργολήπτης τη διάτρηση του Μπράλου για να περάσει η σιδηροδρομική αρτηρία. Στον Μπράλο ο Κωνσταντίνης συνέλαβε την ιδέα να εκ­μεταλλευθεί τις υδατοπτώσεις του Γοργοποτάμου για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Επίσης μελέτησε και παρήγαγε ασετυλίνη «(ασβεστοκυαναμίδη, το πολυτιμότατον τούτο διά την γεωργικήν παραγωγήν αζωτούχον χημικόν λίπα­σμα... το οποίον συλλαμβάνεται εκ της ατμόσφαιρας)». Όπως γράφει ο Γ. Ηλιάδης, σε μελέτη του (περιέχεται σε Βλασίου Γαβριηλίδου, «Αι νέαι βιομηχανίαι της Ελλάδος», έκδοση του 1917-18, σελ. 138-151) «κατανοεί τις, οποίαν υπηρεσίαν προσήνεγκεν εις την χώραν η ασετυλίνη και αυτό, ακόμη, το τερεβινθέλαιον. Το ότι η Ελλάς απέκτη­σε και δεύτερον εθνικόν φωτισμόν, την ασετυλίνην, είναι μέγα γεγονός αποτελεί ένα λίθον ισχυρόν του φρουρίου της εθνικής αμύνης. Η ασετυλίνη έχει τετραπλήν χρήσιν. Χρησιμοποιείται αύτη εις τον φωτισμόν, την βιομηχανίαν, την γεωργίαν και την αλιείαν».

Ο Κωνσταντίνης εξελέγη το 1900 πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Όπως γράφει το φημισμένο στην εποχή του «Ημερολόγιον Σκόκου» (τόμος 22, 1907): «Προ ολίγων ακόμη ετών, η εν Αθήναις Ισραηλιτική Κοινό- της δεν ηδύνατο να καυχάται επί ευημερία. Δεν είχε παρά μίαν αχουροειδή Συναγωγήν και την αρνητικήν περιουσίαν χρέους εξακισχιλίων δραχμών.

 Ο Αβραάμ Κωνσταντίνης, «ο μεγαλοβιομήχανος του Γοργοποτάμου και της ασετυλίνης, επέτυχε εντός μίας εικοσικοπενταετίας την οικονομικήν και κοινωνικήν πρόοδόν του, οφειλομένην μόνον εις την χρησιμοποίησιν των πολλών αρετών του, και κατά δεύτερον λόγον του επιστημονικού του καταρτισμού», κατά τον εκδότη της εφημερίδας «Ακρόπολις» βλ. Γαβριηλίδη (σε συνέντευξη λήγοντος του 1918). Για την πατριωτική δράση του στα πλαίσια της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών ο Κωνσταντίνης τιμήθηκε με το παράσημο του Σωτήρος.  Πηγή: "ΧΡΟΝΙΚΑ" ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΥ / ΤΟΜΟΣ Μ ΑΡ. ΦΥΛΟΥ 213. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008. ΣΕΒΑΤ - ΑΔΑΡ. Α' 5768  ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Δ.ΡΗΓΙΝΟΥ (22),(23) - Βιβλίο του Αρχείου μας.

ΠΗΓΕΣ

- Μελέτη - Καταγραφή  Καθηγητή Φυσικής Κωνσταντίνου Μπαλωμένου,  σχετικά με το εργοστάσιο Ασετιλίνης και η οποία  δημοσιεύτηκε στον Λαμιακό Τύπο στις 9 Νοεμβρίου 2004.  Ελήφθει υπόψη στο σύνολο της έρευνάς μας και ειδικώς στα (9),(16),(18).

- ΣΩΤΗΡΗ ΜΑΚΡΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Γεννήθηκε το 1921 και δούλεψε στο εργοστάσιο που νωρίτερα δούλευε και ο πατέρας του Βασίλειος Μακρής. Στην αρχή δούλεψε στο καμίνι που υπεύθυνος ήταν τότε ο Νονός του Σκάρλας Χρήστος. Στην συνέχεια δούλεψε και στα άλλα μέρη παραγωγής μέχρι και το κλείσιμο του εργοστασίου. Δούλεψε στο εργοστάσιο από το 1937 μέχρι και το κλείσιμο του εργοστασίου (4),(6),(7),(8),(9),(12),(17),(20)..

- ΜΠΡΕΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ

Γεννήθηκε το 1917 και δούλεψε για 2 χρόνια στο Εργοστάσιο ( 1938 & 1939) στον Σπαστήρα της Ασετιλίνης.   (2),(4),(9),(11),(10),(13),(14),(15),(17).

- ΓΚΟΥΒΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Γεννήθηκε το 1927 στον Γοργοποτάμο (4),(5).

- ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ  ΖΗΣΗΣ

 Γεννήθηκε στην Λαμία το 1928 και εργάζονταν στο ΣΕΚ ως Σταθμάρχης & Αρχιεπιθεωρητής από το 1956 έως το 1988. Μας διέθεσε από το προσωπικό του αρχείο, την  μοναδική  φωτογραφία  του  εργοστασίου  που  σώζεται  έως   σήμερα (1). 

ΛΟΙΠΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

1* " Παρά την Γέφυρα του Γοργοποτάμου (Δύρα) ιδρύονται ταχύν εργαστήρια χημικών προϊόντων". Αναφορά από το Βιβλίο " Φθιώτις" του Ιωάννου Βουτσελά 'Έκδοσης 1907 (Επανέκδοσης 1973) , βιβλίο του αρχείου μας.

*  Οι 5 πρώτες οικογένειες στον Γοργοπόταμο ήταν : Νικόλου Παλαντά, Κων/νου Μακρή. Γεώργιου Γκούβα, Κων/νου Βερέμη και του Δημήτριου Χουλιάρα (3).

* Εκτίμηση αποζημίωσης στην κοινότητα: Ημερήσια παραγωγή κατά μέσω όρο ήταν 75 βαρέλια την Ημέρα. Τον χρόνο 75 χ 365 = 27.375 δοχεία. Το δικαίωμα της κοινότητας ήταν 27.375 χ 3 δρχ = 82.125 δρχ τον χρόνο  δραχμές. Τα 40 χρόνια 82.125 χ 40 = 3.285.000 δραχμές. Στο ποσό αυτό δεν έχει υπολογιστεί βέβαια ή επίδραση του τιμαρίθμου (19).

* Το εργοστάσιο παραγωγής ασετιλίνης κατεδαφίστηκε την δεκαετία του 80. Τα περισσότερα οικόπεδα που προήλθαν από την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων του Εργοστασίου, χωρίστηκαν με δρόμους και πουλήθηκαν. Πολλά π' τα οικόπεδα αυτά τα αγόρασαν χωριανοί και έφτιαξαν σπίτια. Ένα οικόπεδο δόθηκε δωρεά και στην συνέχεια χτίσθηκε η Εκκλησία Ζωοδόχος Πηγή και ένα μέρος των οικοπέδων δόθηκε στην Κοινότητα και δημιουργήθηκε αργότερα πλατεία . Αγοραστές ήταν οι: Τεμπέλης Γεώργιος, Παναγιώτου Νικόλαος, Παναγιώτου Δημήτριος, Καρυκόπουλος Αργύριος, Μπαγινέτας Αθανάσιος, Μπαγινέτας Ηλίας, Μπαγινέτας Γεώργιος, Τεμπέλης Σπύρος, Τσάμης Κων/νος, Πετράκης, Παναγιώτου Γεώργιος, Τσάτζαλης Σταύρος, Μίχας Αθανάσιος. Η πώληση έγινε από την Κληρονόμο Ρενέ Γιανοπούλου και από τον Νομικό της Σύμβουλο Δικηγόρο και στην συνέχεια Βουλευτή Αχιλλέα Παπαλουκά ( 21).

ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ - ΤΟΥΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ

* Ευχαριστούμε πολύ το Ιστορικό Αρχείο Λαμίας και τον κ. Δημ. Νάτσιο για την βοήθεια που μας προσέφερε και έθεσε στην διάθεσή μας τα Αρχεία του Λαμιακού Τύπου.

* Ευχαριστούμε τους παραπάνω χωριανούς, καθώς και τους : Χουλιάρα Χρήστο του Δημητρίου (γεννηθείς το 1927 στον Γοργοπόταμο) που ήταν υπάλληλος στο εργοστάσιο και τους Μίχα Αθανάσιο, Παναγιώτη Μακρή και Ηλία Τεμπέλη  για τις πληροφορίες τους και τον  Γιάννη Λουρή για το υλικό που έθεσε υπόψη μας .

** Έρευνα, Κείμενα, Συνεντεύξεις : Κωνσταντίνος Δημητρίου Ζαγγογιάννης **

Τελευταία ενημέρωση 31/3/2014

Φωτιστική χρήση της Ασετιλίνης

Ενδεικτική διαφήμιση σε εφημερίδα του 1908 

 << Κεντρική Σελίδα